Daria Slavytska (27) zoekt samen met haar 2-jarige zoon Emil beschutting in een metrostation tijdens een Russische raket- en droneaanval, te midden van de Russische aanval op Oekraïne, in Kiev, Oekraïne. (Foto: Reuters)
Meerdere nachten per week pakt de 27-jarige Daria Slavytska een yogamat, dekens en wat eten in een kinderwagen. Samen met haar tweejarige zoontje Emil daalt ze af in het metrostelsel van Kyiv, de Oekraïense hoofdstad. Terwijl de luchtalarmen boven hen loeien, probeert ze ondergronds een paar uur slaap te vatten.

Al twee maanden voert Rusland intensieve nachtelijke drone- en raketaanvallen uit op Kyiv, als onderdeel van een zomeroffensief dat de luchtverdediging van de stad zwaar op de proef stelt. De 3,7 miljoen inwoners leven daardoor in permanente uitputting en spanning.

Hoewel andere regio’s, vooral in het oosten en zuiden van het land, zwaarder zijn getroffen sinds de Russische invasie in 2022, heeft Kyiv de afgelopen tijd zelf ook een forse toename van aanvallen te verduren gekregen. Duizenden mensen zijn naar de hoofdstad gevlucht, in de hoop op veiligheid. Maar de recente escalatie tast zelfs daar het gevoel van bescherming aan.

's Nachts haasten bewoners zich naar de diepe metrostations van de stad – scènes die doen denken aan het Londen van de Tweede Wereldoorlog tijdens de Duitse bombardementen. Slavytska bekijkt tegenwoordig al zenuwachtig de Telegram-kanalen nog voordat het luchtalarm afgaat, nadat ze begin juli op straat moest rennen met de explosies al hoorbaar in de lucht.

"Zes maanden geleden kwamen we hier misschien één keer per maand," zegt ze, zittend op haar roze matje in station Akademmistechko in west-Kyiv. "Nu zijn het twee tot drie nachten per week." Naast haar ligt Emil, rustig tegen een zuil aan. De peuter, die voorheen begon te trillen bij elk alarm en huilend "Corridor, corridor, mama" riep, zegt nu kalm: "Mama, we moeten gaan."

Volgens de metroautoriteiten kwamen er in juni maar liefst 165.000 mensen naar de ondergrondse schuilplaatsen, meer dan het dubbele van mei en bijna vijf keer zoveel als in juni 2024.

De schaal en dodelijkheid van de aanvallen verklaren de toename, zegt Tymur Tkachenko, hoofd van Kyiv’s militaire administratie. In de eerste helft van het jaar kwamen 78 inwoners van Kyiv om het leven bij aanvallen; meer dan 400 raakten gewond.

De Amerikaanse president Donald Trump verwees maandag naar de Russische bombardementen als reden om Oekraïne extra wapens toe te zeggen, waaronder Patriot-luchtafweersystemen. "Het is ongelofelijk dat mensen blijven, terwijl ze weten dat een raket hun appartement kan raken," zei hij.

In de nacht van zaterdag werden meer dan 30 raketten en 300 drones afgevuurd op Oekraïne, waarbij tien regio’s werden getroffen, aldus president Volodymyr Zelensky. De havenstad Odesa kreeg een massale drone-aanval te verduren.

Uitputting en angst
In april raakte een raketaanval een woongebouw op slechts enkele kilometers van Slavytska’s appartement. 'Het was zo ontzettend luid. Zelfs mijn zoon werd wakker. Ik hield hem vast in de gang," vertelt ze. Sindsdien neemt ze haar identiteitsdocumenten mee naar de metro.

Toen Emil zichtbaar begon te lijden onder de stress, raadpleegde Slavytska een kinderarts. Die raadde haar aan de luide meldingen op haar telefoon uit te schakelen en schreef kalmeringsmiddelen voor. Tegen Emil zegt ze dat het geluid "gewoon onweer" is.

Volgens wetenschappers en psychologen beginnen de slapeloze nachten hun tol te eisen. Na meer dan drie jaar oorlog raakt de bevolking steeds meer uitgeput. "We zien stemmingswisselingen, extreme stress, apathie en een afname in cognitief functioneren – zowel bij kinderen als volwassenen," zegt gezinstherapeut Kateryna Holtsberh.

"Ik begreep nooit wat mensen bedoelden als ze zeiden dat slecht slapen je gezondheid verwoest," zegt onderneemster Kateryna Storozhuk uit de regio Kyiv. "Tot het mijzelf overkwam."

Anton Kurapov, slaaponderzoeker aan de Universiteit van Salzburg, legt uit hoe moeilijk het is om aan buitenstaanders over te brengen hoe het voelt om onder voortdurende dreiging te leven. "Stel je voor: je stapt de straat op en ziet iemand voor je worden neergeschoten. Je hart zakt in je schoenen – dát is het gevoel. En dat voelen mensen hier elke dag."

Zijn onderzoek, gepubliceerd in augustus 2024 in het European Journal of Psychotraumatology, laat zien dat 88% van de Oekraïners een slechte tot zeer slechte slaapkwaliteit rapporteert. De impact van slaaptekort gaat verder dan individueel welzijn, waarschuwt Wendy Troxel van denktank RAND. Gebrek aan slaap ondermijnt economische prestaties én het vermogen van soldaten om effectief te vechten.

Noodgedwongen aanpassingen
Terwijl ze hoopt op wat meer comfort ondergronds, overweegt Slavytska een opblaasbaar matras te kopen. Meubelwinkel JYSK noteerde in juni een stijging van 25% in de verkoop van luchtbedden, veldbedden en slaapmatten in Kyiv.

Sommige inwoners nemen drastischere maatregelen. Storozhuk, die geen schuilplek in de buurt van haar huis had, investeerde ruim $2.000 in een Oekraïense 'Capsule of Life' – een stalen veiligheidsbox die bestand is tegen vallend beton. Elke nacht kruipt ze erin, samen met haar chihuahua Zozulia.

"Ik ontwikkelde veel angst en paniek," zegt ze. "Ik realiseerde me dat ik in Oekraïne alleen nog maar vredig kon slapen als ik een veilige plek had."