Column: Wereldnieuws nader belicht
27 Nov, 00:59
foto
Marten Schalkwijk


Grote verschuiving naar rechts in de Nederlandse politiek

Op 7 juli dit jaar bood premier Mark Rutte het ontslag van zijn vierde kabinet aan. Dat was de aanleiding tot vervroegde parlementsverkiezingen, die afgelopen woensdag in Nederland zijn gehouden. De opkomst was bijna 78%. Nederland heeft een landelijk evenredig kiesstelsel, waarbij dus elke stem even zwaar meetelt. Van de 26 partijen hebben 15 zetels gehaald. De vier regeringspartijen (VVD, D66, CDA en Christen Unie) zijn bijna gehalveerd van 77 naar 41 zetels. Daarnaast hebben de links progressieve partijen (als totaal bekeken) ook verlies geleden. De rechtse PVV heeft met 37 zetels de meeste zetels behaald, terwijl de centrum partij NSC uit het niets op 20 zetels kwam. Zal de PVV een centrumrechtse regering kunnen vormen?
 
PVV bijna overal de grootste partij
De Partij voor de Vrijheid (PVV) van Geert Wilders, had 17 zetels en heeft dat verdubbeld (37 zetels, 24% van de stemmen). Wat opvalt is dat de PVV in driekwart van de 342 gemeenten, meer stemmen heeft gehaald dan andere partijen (zie het blauwe deel op de bijgevoegde kaart) d.w.z. er is landelijke ondersteuning. De VVD van premier Rutte is teruggevallen van 34 naar 24 zetels.

Geert Wilders is vanaf 1998 lid van de Tweede kamer. Hij is begonnen als lid van de VVD (de liberale Volkspartij voor Vrijheid en Democratie). Hij vond dat de VVD een meer rechtse koers moest gaan varen en was tegen de toenemende invloed van de Islam en immigranten. Hij stapte in 2004 uit de VVD en vormde een eenmansfractie (‘Groep Wilders’). In 2006 werd de PVV opgericht, die meteen 9 zetels won. Zelf is hij vaker bedreigd en heeft daarom steeds beveiliging.
Opmerkelijk is dat de PVV maar 1 lid kent nl. Geert Wilders en een stichting (waar hij het enige bestuurslid van is). Niemand anders kan lid worden van de partij. De partijleider bepaalt dus alles en de meeste campagnes zijn virtueel. Er worden geen partijcongressen gehouden. Om Wilders heen heeft hij een kleine groep getrouwen, waar hij mee werkt en een aantal vrijwilligers. Het model is dus niet erg democratisch, maar wel goedkoop. 



Zal Wilders geaccepteerd worden door andere partijen?
Vanwege zijn standpunten werd Wilders gezien als extreem rechts. De PVV werd nooit gezien als een coalitiegenoot door andere partijen. Hij wil de Islam terugdringen en asielzoekers het liefst terugsturen naar hun geboorteland. In het verkiezingsprogramma van de PVV staat: “Geen miljardenuitgaven meer aan links-liberaal ideologisch beleid als stikstof en klimaat. Geen open grenzen en onbetaalbare massa-immigratie meer. Geen miljarden meer weggooien naar het buitenland…. De PVV kiest voor sociaal rechts beleid. Hard op immigratie en law and order, maar sociaal op koopkracht en zorg. Een sterker en trotser Nederland. Een land waar de Nederlander weer wordt gekoesterd.” De PVV wil een bindend referendum om na te gaan of Nederland uit de Europese Unie moet stappen. Het partijprogramma heeft meerdere vergaande standpunten, die het niet makkelijk maken om een coalitie te vormen.

De opkomst van de NSC
Het Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt scoorde verrassend 20 zetels. Hij zat vanaf 2003 als lid van het CDA (Christen Democratisch Appel) in de Tweede Kamer. Ondanks veel tegenstand heeft Omtzigt zijn nek ver uitgestoken bij de zgn. ‘toeslagenaffaire’, waarbij zo een 25.000 ouders voor opvang van hun kinderen een toeslag van de overheid kregen. Een deel van de ouders werd onterecht door de belastingdienst verdacht van fraude -zonder voldoende bewijs bleek achteraf- en hard aangepakt. De correctie hiervan duurde heel lang en leidde tot de val van het derde kabinet Rutte in 2021. Omtzigt deed in 2020 mee aan de verkiezingen voor het leiderschap van het CDA en verloor met een kleine marge. Hij was geen favoriet van de CDA partijtop. Hij vormde in 2021 een eenmansfractie.

In augustus 2023 richtte Omtzigt de NSC op. Deze partij gaat voor ‘Goed bestuur en Bestaanszekerheid’ en is evenals het CDA een partij in het centrum d.w.z. tussen linkse en rechtse partijen. De NSC heeft 20 zetels behaald, terwijl het eens machtige CDA terugviel van 15 naar 5 zetels.  De NSC is de enige grote partij die in haar verkiezingsprogramma iets specifiek heeft opgenomen over Suriname: “We blijven bijdragen aan de samenwerking met Suriname, gezien de bijzondere band tussen beide landen…”

Samenwerking VVD en NSC
De PVV en NSC lijken als grootste winnaars van de afgelopen verkiezingen aangewezen op elkaar. Beide partijleiders zijn echter zeer ervaren politici en Kamerleden, met een duidelijke eigen visie. Beide hebben een grote traditionele partij verlaten. Samen hebben de PVV en NSC 57 zetels, maar voor een meerderheid in de Tweede Kamer heb je 76 zetels nodig. Gehoopt wordt op een samenwerking met de VVD, want dan is er een meerderheid van 81 zetels. De VVD leek tijdens de campagnes wel geneigd te zijn hiertoe, maar na de uitslag niet meer. Uit een peiling onder de leden van de VVD blijkt dat de meerderheid juist wil dat hun partij meedoet aan de vorming van een centrumrechts kabinet. De VVD wilde een strakker immigratiebeleid, maar de coalitieleden wilden dat niet en de regering Rutten is daarover gevallen. Dit zou dus de kans zijn om dat strakker beleid erdoor te drukken.  Ook de NSC is daar voorstander van.

Een andere vrij nieuwe partij, de BBB (BoerBurgerBeweging) heeft 7 zetels gehaald (had daarvoor maar 1 zetel) en staat a.h.w. klaar om mee te regeren. Die combinatie levert zonder de VVD 64 zetels op, zodat men nog 13 zetels tekort komt. Er zijn diverse kleinere conservatieve en liberale partijen die mogelijk mee zouden kunnen gaan, maar dan heb je een hele grote coalitie.

Vorming nieuwe regering zonder PVV
Aan de linkerkant van het politieke spectrum heb je de Groen Links en Partij van de Arbeid, die samen de verkiezingen zijn ingegaan en 25 zetels hebben gehaald. Maar zij zullen niet in staat zijn om een centrumlinkse regering te vormen, omdat de andere links progressieve partijen weinig zetels hebben gehaald.

Indien de oppositie tegen de PVV te groot is, zou er nog een regering gevormd kunnen worden, bestaande uit VVD, NSC en GL-PvdA (samen 69 zetels), met bijv. D66 (9 zetels) als vierde partij (geeft samen 78 zetels). Dat ligt niet meteen voor de hand, maar is mogelijk. In Nederland duurt de vorming van een nieuwe regering meestal lang en dat is ook deze keer te verwachten. In het geval er geen meerderheidsregering te vormen valt, zal men terug moeten vallen op een minderheidsregering met zgn. gedoogsteun van andere partijen.

Marten Schalkwijk
Politiek analist
Advertenties

Monday 06 May
Sunday 05 May
Saturday 04 May
Friday 03 May