Enkele politieke partijen, veelal gestoeld op etnische politiekvoering, proberen hun politieke nederlaag om te zetten in toekomstige politieke winst door slim gebruik te maken van een van de krachtigste manipulatiestrategieën in de politiek: slachtofferschap. Zij presenteren zichzelf als “de martelaar” van de democratie.

Slachtofferschap werkt psychologisch op meerdere niveaus. Het roept medeleven op, versterkt groepsbinding en schuift verantwoordelijkheid af. Daarmee wil men bereiken dat maatschappelijke kritiek niet langer gericht is op de diverse vormen van fraude waarin zij betrokken waren, maar deze verontwaardiging ombuigen in een complottheorie. Hun achterban moet gaan geloven dat zij worden achtergesteld en gediscrimineerd door hun politieke tegenstander, die zogenaamd kwaadaardige motieven zou hebben. Dit sluit perfect aan bij de ‘wij versus zij’-strategie: een tactiek in populistische politiek die altijd één vijand gebruikt voor politieke manipulatie.

Het doel is dat hun leden zich persoonlijk aangevallen voelen door de politieke tegenstander, waardoor zij nog trouwer aan hun partij verbonden blijven. Dit wordt ‘gedeeld slachtofferschap’ genoemd en is een krachtig bindmiddel.

De onmacht die leden van de “zogenaamde politieke vijand” vervolgens voelen - doordat zij telkens onware verwijten naar hun hoofd geslingerd krijgen en hier niets tegen kunnen doen - is zeer moeilijk te incasseren en veroorzaakt spanning. De strategie van ‘verdeel en heers’ komt dan in werking: een politieke partij zaait verdeeldheid bij de tegenstander om te voorkomen dat deze zich verenigt, met als doel haar eigen macht te behouden of te vergroten. Dit gebeurt door onderlinge vijandschap te creëren.

Om stand te houden tegen onterechte beschuldigingen en laster is het belangrijk om kalm te blijven en bewijs te verzamelen. Leden moeten emotionele reacties vermijden en alles documenteren wat relevant is - zoals berichten, getuigenissen en officiële documenten - zodat een juridische klacht kan worden ingediend als dat mogelijk is. Omdat het in dit geval om een groep gaat en niet om één individu, zijn juridische stappen tegen laster namelijk moeilijker. Zie Wet van Strafboek 2020, Staatsblad No. 42, artikel 321 lid 1.

Duidelijke en transparante communicatie helpt hierbij, maar politieke confrontaties moeten worden vermeden. Dat maakt dat het échte politieke slachtoffer vaak zwijgt. Wil men spreken, dan moet dit via officiële mediakanalen gebeuren, vooral bij online beschuldigingen, zodat dergelijke uitingen via juridische procedures of platformregels kunnen worden verwijderd.

Daarom is het van belang dat burgers beseffen dat politieke leiders een keuze hebben in hoe zij hun macht willen behouden: door het verdelen óf verenigen van hun burgers.

Een manier is door mensen te verdelen. Creëer een gemeenschappelijke vijand en maak het zo urgent dat het aanvoelt als een kwestie van leven of dood voor de achterban; die emotie wekt onvoorwaardelijke steun op. Veroveren, winnen tegen elke prijs, is dan het enige doel.

Een andere manier om te leiden, is door mensen te verenigen. Door het creëren van een gemeenschappelijke levensmissie, een gedeelde ambitie waarin mensen worden geïnspireerd om samen met de leider het land op te bouwen. De politieke reis om gezamenlijk iets groters te realiseren, verenigt mensen. De wens om een nalatenschap achter te laten is de reden waarom mensen zich bij zo’n missie aansluiten.

De vraag is: voor welk leiderschap kiest de burger?
Kiezen we ervoor Surinamers te verdelen in etnische en/of politieke groepen, met als doel de macht van een politieke leider te vergroten zonder maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen — door angst te zaaien bij hun achterban? Of kiezen we voor leiderschap dat samen met elke Surinamer een weg wil inslaan om het land op te bouwen, met als doel het welzijn van iedereen te bevorderen, met economische groei als basis voor vrijheid, veiligheid en gedeeld welzijn?

Het is aan u om te kiezen: een leider die via manipulatief slachtofferschap en verdeel-en-heerspolitiek macht wil vergaren voor een kleine groep, óf een leider die transparant beleid voert in het belang van de gehele natie, met gerechtigheid voor iedereen.

Marie-Louise Vissers
Advies, consultatie en politiek development bureau Mawini

Bronnen:
– Fearless Culture: Transformeer uw cultuur om samenwerking en vernieuwing te versnellen
– Wet van Strafboek
– KIS: Onderzoek naar polarisatie — Theorieën en aanpakken van polarisatie
https://www.kis.nl/sites/default/files/2022-06/theorieen-en-aanpakken-van-polarisatie-uitgebreid.pdf