Op 13 september maakte de Franse oliereus bekend dat hij 9 miljard dollar gaat investeren voor de kust van Suriname om de kans op een succesvolle olieproductie te maximaliseren. De definitieve investeringsbeslissing wordt eind 2024 verwacht, terwijl de olieproductie in 2028 gepland is. Het leek op de aankondiging van een positieve zwangerschapstest. Het goede nieuws klonk tot ver buiten Paramaribo. Naast zorgen (kans op een miskraam), bracht dit nieuws veel hoop mee voor Suriname. De geschetste productie is 200.000 vaten per dag tegen een lage prijs van 20 dollar per vat, wat Suriname over een periode van 20 jaar zo’n 20 miljard dollar kan opleveren.

De olie moet eruit. Geen enkele oliestaat heeft er ooit voor gekozen om al zijn olie in de grond te houden. Olie is de meest actief verhandelde grondstof ter wereld. De VS verbruikt zo’n 20 miljoen vaten ruwe olie per dag (China is met zo’n 13 miljoen de op een na hoogste ter wereld). Nigeria pompt zo’n 2 miljoen vaten olie per dag weg, etc.

Maar er is bezorgdheid over het beheer en de besteding van de oliemiljarden, gezien de traditie van corruptie en slecht bestuur. 100 jaar bauxiet bracht Suriname geen duurzame groei, maar duisternis. Suriname heeft nooit een aluminium pannetje geproduceerd. Er zijn nog steeds geen goede wegen, scholen, klinieken of een goed veiligheidsniveau. Suriname moet voor de derde keer financieel worden gered. De regering kan de huidige hulpbronnen (vis, hout, goud) niet eens behoorlijk beheren, dus hoe zal ze de olie beheren? Regering na regering weet precies wat er mis is, maar doet niets, omdat er ‘betalingen’ worden gedaan.

Na 100 jaar zal Suriname opnieuw een zeer winstgevende industrie hebben, maar Surinamers moeten zich nog niet rijk rekenen. De geur van olie trekt boefjes aan. Bij opkomend tij van geld komen altijd belhamels en poespaspolitici aan de macht, die hun kattenkwaad uithalen en de Surinamers onder de armoedegrens achterlaten. Het politieke systeem is vergiftigd met de toxines ‘snel rijk worden’ en corruptie. Nu de oliehausse op het punt staat te beginnen zullen velen zich geroepen voelen om president te worden, omdat er geld te besteden is. De vraag is of het Surinaamse publiek na drie ernstige financiële crises immuun is geworden voor het verspilvirus. Het risico bestaat dat Suriname verslaafd raakt aan het gratis oliegeld en nergens anders meer in geïnteresseerd zal zijn. Als de olie opraakt, zal het land weer terug zijn bij af, of erger: andere delen van de economie, zoals landbouw, zullen zijn ingestort.

President Santokhi pleit terecht voor een oliefonds naar Noors model om de toekomstige olie-inkomsten verstandig te besteden en de economie toekomstbestendig te maken door te investeren in sectoren zoals landbouw en toerisme. Het Surinaams model - verdampen en verspreiden onder familie en vrienden - werkt niet. Zo’n oliefonds mag geen tra la la kasreserve van een politieke partij worden, maar een onafhankelijk orgaan, op afstand van een eventueel boefdradig ministerie van Financiën en een tricky Centrale Bank. Stel dat de olieproductie Suriname grofweg 33.000 dollar per inwoner oplevert (20 miljard gedeeld door de bevolking), dan zou bij goed beheer van het oliefonds - door zorgvuldig investeren in buitenlandse aandelen, obligaties en vastgoed - over 20 jaar een fondsomvang van 100.000 dollar voor iedere Surinaamse burger mogen worden verwacht.

Inspraak en controle zijn essentieel bij de verdeling van de olie-inkomsten. Er moet in ieder geval geïnvesteerd worden in de vier pijlers voor duurzame economische groei: 1 menselijk kapitaal, 2 law and order, 3 eigendomsrechten en 4 morele integriteit. De participatiegraad in het hoger onderwijs moet binnen 20 jaar stijgen van 5 a 10 procent naar 50 procent. Er moet sprake zijn van een opdringerige, uniforme controle en handhaving van wet- en regelgeving, zonder uitzondering voor familie, vrienden, clans, stammen of lokale heersers. Eigendom is heilig en occupanten moeten worden weggejaagd. Voor de beste zelfcontrole moet grondhuur worden omgezet in eigendom. Eerlijke, betrouwbare ambtenaren zijn onmisbaar voor duurzame groei. Overtollig oliegeld mag niet opgaan aan nyan dringi prisiri, maar moet worden besteed aan jonge bedrijven met innovatieve ideeën en groepen die produceren.

Een obstakel voor economische groei is etnische verdeeldheid: er is niet één wil, maar meerdere willen, dus verlammende besluiteloosheid. Hindostanen, Marrons, Creolen, Chinezen, Javanen, Indianen, willen allemaal iets anders of wantrouwen elkaar. Er is geen duurzame wil voor duurzame groei.

Suriname ondergaat momenteel een pijnlijke hersteloperatie. Het is een goed idee om een voorschot te nemen op toekomstige royalty’s om het herstel te vergemakkelijken en geschoold personeel te behouden. Enfin. Er is hoop. Laat de lichte zoete zwarte olie stromen. Zodra de oliewinning begint, zal Suriname een begrotingsoverschot hebben. De economie zal als een raket omhoogschieten, maar voor hoe lang en wie zal hiervan profiteren?

D. Balraadjsing