Costa Rica wil succes herbebossing behouden

Costa Rica ging van een van 's werelds hoogste ontbossingspercentages in de jaren tachtig naar een land gericht op ecotoerisme, dat wereldreizigers lokte met de mogelijkheid om zich in één dag tussen zeereservaten en nevelwoud te verplaatsen.

Maar het Midden-Amerikaanse land dat bekend staat om zijn weelderige jungle en rijke biodiversiteit, staat nu voor een dilemma als de ene milieuprioriteit – herbebossing – halsoverkop in de andere loopt – het gebruik van fossiele brandstoffen verminderen.

Het programma dat landeigenaren 25 jaar lang heeft betaald om geen bomen te kappen, is bijna volledig afhankelijk van de inkomsten uit brandstofbelastingen, die tegen 2050 zullen verdwijnen als Costa Rica openbaar en particulier vervoer omschakelt naar elektriciteit in het nastreven van netto-nulemissies. Dat maakt dat de overheid nu naastig op zoek is naar alternatieve financieringsmogelijkheden.

Dat kunnen nieuwe belastingen zijn of een aangepaste mix van bestaande. Toeristen die samenkomen om toekans, luiaards en schitterend gekleurde kikkers te zien, zien misschien op een dag een toeslag op hun hotelrekening om bosbehoud te ondersteunen. En Costa Rica zal ontwikkelde landen - de grootste vervuilers ter wereld - onder druk blijven zetten om landen te compenseren die meer doen dan hun deel om koolstof op te slaan.

De herbebossing in Costa Rica kreeg vorig jaar een boost met de aankondiging van president Rodrigo Chaves van 16,4 miljoen dollar van de Wereldbank voor bossen die de koolstofemissies verminderen. Het programma zal eind 2025 in totaal 60 miljoen dollar opleveren, waarmee Costa Rica hoopt dat het de hoeveelheid beschermd bos kan verdubbelen.

Het geld is een stap in de richting van de internationale gemeenschap die haar steentje bijdraagt aan het behoud van waardevol bos, zei Jorge Mario Rodríguez Zúñiga, directeur van het National Forestry Financing Fund, bekend onder de Spaanse initialen FONAFIFO.
"Als het de wereld ten goede komt, is het alleen maar eerlijk dat de wereld bijdraagt aan de bescherming ervan", zei hij, eraan toevoegend dat hij hoopt dat hij op een dag zal kunnen zeggen dat alle particuliere bossen in Costa een stimulans krijgen.

De vraag naar landbouwgrond eiste ooit een zware tol van het bosareaal van Costa Rica, dat in de jaren tachtig terugviel tot 21% van het nationale grondgebied, aangezien elk jaar bijna 125.000 hectare werd gekapt. Zelfs toen Costa Rica zwaar investeerde om nationale parken op te richten, realiseerde de regering zich dat er iets moest worden gedaan om particulier bos te behouden terwijl het ecotoerisme promootte.

Een bosbouwwet die in 1996 werd aangenomen, creëerde het programma Payments for Environmental Services (PSA), met financiering uit de gasbelasting. Het betaalde landeigenaren ongeveer US$ 60 per hectare per jaar voor vier "milieudiensten" - water, landschappelijke schoonheid, biodiversiteit en koolstof - in verband met het behoud van het bos. Het programma schrijft momenteel meer dan 276.000 hectare in.

Samen met de wortel kwam de stok: strenge regels en boetes voor veranderingen in landgebruik.

Het toerisme groeide al snel zo sterk dat het aandeel van de landbouw in de economie werd overschaduwd, van 25% in 1982 tot 4,2% in 2019. Ondertussen steeg het aantal bezoeken aan beschermde natuurgebieden enorm van ongeveer 500.000 in 1990 tot meer dan 1,7 miljoen in 2019.

Sommige landeigenaren waren al filosofisch geneigd om hun bos te behouden. Floripe Córdoba en Siegfried Kussmaul hadden al voordat het programma van start ging besloten dat ze het bos de 8 hectare in de buurt van San Jose wilden laten heroveren, waar ze koffie hadden verbouwd en vee hadden gehouden, hoewel ze zeiden dat sommige buren dachten dat ze "gek" waren. Ze krijgen nu ongeveer US$ 300 per jaar van het programma, voor hen een grotendeels symbolisch bedrag, aangezien ze comfortabel leven van zijn pensioen van jaren als professor geologie.

"Als ik conserveer, laat ik alle insecten, tot de kleinste, de fauna en alles wat er in het bos is, hun plaats hebben", zegt Córdoba, een voormalig toerismegids die dagelijks door het bos wandelt. Tijdens zo'n wandeling wees Córdoba haar favoriete bomen aan en identificeerde ze de voorbijflitsende vlinders.

Kussmaul, omringd door veeboerderijen, zei: "De buren zien ons en zeggen: 'Wat een verspilling van land!'"

Het geld van de Wereldbank staat open voor landeigenaren die nog niet zijn ingeschreven in het programma van Costa Rica. Maar het vergoedt alleen koolstof, een van de vier 'milieudiensten', wat de vraag oproept of US$ 18 per hectare veel landeigenaren zal aantrekken.

De Foundation for the Development of the Central Volcanic Mountain Chain, FUNDECOR, een niet-gouvernementele organisatie voor natuurbehoud, heeft jarenlang geholpen landeigenaren aan te melden voor het PSA-programma. Uitvoerend directeur Mario Piedra verwelkomde de afname van de financiering die afkomstig zal zijn van minder fossiele brandstoffen, maar zei dat er vervangende opties moeten worden gevonden die verder gaan dan wat het Wereldbankprogramma biedt.

"Wat ze niet hebben begrepen, is dat het met US 7 of US$ 18 per hectare per jaar onmogelijk is om de duurzaamheid van deze gebieden op de lange termijn te verbeteren, omdat het heel weinig geld is”, zei hij.

Rodríguez, directeur van FONAFIFO, zei dat hij weet dat US$ 18 niet veel is, maar zei dat zijn organisatie op zoek is naar aanvullende financiering voor het toevoegen van biodiversiteit als een milieudienst die moet worden gecompenseerd. In de tussentijd biedt het programma betalingen met terugwerkende kracht aan degenen die al in 2018 verifieerbare bosgrond hadden.

Ambtenaren proberen het ook gemakkelijker te maken. Landeigenaren kunnen zich registreren via een website, waarbij de overheid in de meeste gevallen gebruikmaakt van satellietbeelden in plaats van een bezoek ter plaatse om het bestaan van het bos te verifiëren. En waar PSA van landeigenaren verlangt dat ze een boswachter inhuren om hun bossen te helpen bewaken – met een kostprijs tot 18% van de overheidsbetalingen – doet het geld van de Wereldbank dat niet.

Rodríguez zei dat FONAFIFO hoopt geld te vinden om betalingen na 2024 te doen. En zowel Piedra als Rodriguez spraken over het aanboren van particuliere kapitaalmarkten om systemen op te zetten die de inspanningen voor natuurbehoud zouden compenseren.

FONAFIFO heeft gesproken met Costa Ricaanse toeristenambtenaren omdat die industrie een van de grootste begunstigden is van bosbehoud, maar er bestaat geen belasting voor dat doel en het is niet het juiste moment om er een te lanceren gezien de aanhoudende economische moeilijkheden als gevolg van de pandemie, zei Rodríguez.

Een indicatie dat toeristen misschien bereid zijn een soort belasting te betalen: een vrijwillig programma waarin ze de kans kregen om de uitstoot van hun vakantie te compenseren, bracht vorig jaar US$ 600.000 op.