De meeste burgers zijn goed geschrokken van wat zich vrijdag 17 februari heeft afgespeeld in Paramaribo. Het deed denken aan de bezetting van het Congres in Washington op 6 januari 2021 en de bestorming van regeringsgebouwen in Brasilia op 8 januari 2023. Maar in die gevallen was er geen sprake van plundering en poging tot brandstichting. Onze situatie lijkt meer op die van Sri lanka.

In juli 2022 werd het paleis van de president van Sri Lanka -het vroegere Ceylon- bestormd en zijn huis werd in brand gestoken. Sri Lanka had het moeilijk in die periode en er was schaarste aan benzine, waardoor men in lange rijen bij de benzinestations stond. Er waren weinig deviezen, de koers ging omhoog en alles werd duurder. Er kwamen demonstraties, eerst vreedzaam, maar het ontaardde later in brandstichting en plundering, en uiteindelijk de bezetting van het paleis.  De president vluchtte later het land uit en er kwam een andere president, het volk juichte en dacht dat daarmee de problemen waren opgelost. Wat is er gebeurd?

Sri Lanka is een eiland voor de kust van India, met ongeveer 22 miljoen inwoners. De belangrijkste inkomstenbronnen waren geldovermakingen door familie in het buitenland, de textielindustrie en toerisme. Door een bomaanslag in 2019 en daarna de Covid pandemie liepen de inkomsten en werkgelegenheid uit toerisme sterk terug. Ook de geldovermakingen namen af en al snel ontstond er schaarste aan deviezen. Het land had veel buitenlandse leningen afgesloten, die enorm drukte op de begroting.  Er ontstond schaarste aan deviezen en de regering moest bezuinigen. Er kwam een importbeperking van o.m. benzine en kunstmest.

De schuldaflossingen plus rente in 2022 bedroegen ongeveer US$ 7 miljard, terwijl de deviezenvoorraad minder dan US$ 2 miljard was. Sri Lanka kon zijn schulden niet terugbetalen en ook weinig importeren. De economie kromp met 11%, inflatie was boven de 60%, en de begroting vertoonde een tekort. De regering kon helaas minder uitgaven doen, want als je niet voldoende inkomsten hebt kan je ook minder uitgeven. Een Amerikaanse dollar was in jaar 2000 nog 77 Srilankese rupee waard, maar tegenwoordig krijg je 365 rupees voor een dollar.  Kortom het verhaal lijkt heel veel op dat van Suriname en Sri Lanka was ook gedwongen om bij het IMF aan te kloppen.

In juli 2022 koos het parlement in Sri Lanka een nieuwe president met 134 van de 219 stemmen. De demonstranten zijn uit het paleis gezet en de leider is opgepakt. De nieuwe president heeft echter geen toverstok en was genoodzaakt om verder te werken aan het verhogen van de inkomsten, verminderen van de uitgaven en schuldherschikking. De benzine is nog steeds schaars, maar via benzinebonnen kan iedereen een paar liter kopen, zodat men niet in lange rijen hoeft te staan. Om aan meer inkomsten te komen is de btw verhoogd van 8% naar 15%, terwijl men probeert de schulden te herschikken met de schuldeisers.

Het herstel is moeilijk en op de kapitaalmarkt kan Sri Lanka geen geld meer lenen. Toerisme is een gevoelige sector en door de relletjes en plunderingen komen toeristen nog niet in grote aantallen terug en blijft de situatie problematisch. Economisch herstel in een situatie van hoge schulden, weinig deviezen en gevoelige sectoren, is zeer moeilijk en in Sri Lanka is het wel wat rustiger, maar nog lang niet beter. 

Schulden maken is makkelijk en daarmee kan je tijdelijk comfortabel leven, maar er komt een eind aan, omdat de schuldeisers hun geld terug willen. Indien je het geld niet hebt geïnvesteerd in productie dan krijg je een groot probleem van te weinig inkomsten en te veel uitgaven. Dat geldt in Sri Lanka, maar ook voor Suriname.  De overheid moet nu een derde van haar inkomsten aan schuldeisers betalen. Dat betekent dat er dus minder uitgegeven kan worden. De regering kan alleen maar uitgeven wat ze verdient, net als elk huishouden. Demonstreren geeft een signaal, maar plunderen is uit de boze en brengt ons verder van huis.

Sri Lanka maakt de ergste economische crisis sinds 1948 mee. In Suriname hoor je dat sommigen zeggen dat het nog nooit zo erg is geweest. Helaas kennen deze personen onze geschiedenis niet, want Suriname heeft al vaker zulke situaties meegemaakt. In de militaire periode 1985-1987 raakten de deviezen helemaal op, ging de koers omhoog, hadden we voor het eerst een inflatie van meer dan 50%, en werden veel producten niet meer geïmporteerd.  De winkels waren erg leeg en wie een baby had moest in de rij staan voor melk en babyvoeding, terwijl er geen pampers waren. Zelfs al had je geld kon je niets kopen, want het was er niet. Begin jaren negentig werd er een Structureel Aanpassings Programma (SAP) uitgevoerd.

Het gemiddelde salaris van een verpleegkundige, politie en leerkracht lag tussen de US$ 30 tot US$ 40 per maand; dat zou nu dus tussen de SRD 1.000 en SRD 1.300 per maand zijn. De koopkracht was enorm gedaald. In 1994 was de inflatie zelfs 586%. Het daalde daarna, maar in 1999 was het weer 113%. Helaas hebben we te vaak dit soort periodes meegemaakt. Meestal was het omdat de ene regering verkwistend bezig was en een andere regering het puin moest ruimen. We zijn er steeds uitgekomen, maar vaak na een paar jaar van pinaren. We zitten nu weer in zo een periode en zullen er nu ook weer uitkomen, maar jammer genoeg moeten er ook nu offers gebracht worden. Jammer genoeg vergeet men ook heel snel wie de problemen heeft veroorzaakt en komen we zo als volk in een vicieuze cirkel terecht. Nu moeten we weer uit het dal klimmen en dat kan het beste door samen te werken en elkaar te ondersteunen.  

Marten Schalkwijk

Politiek analist