De Nederlandse premier Mark Rutte heeft het gedaan op zijn manier. Hij heeft treffende woorden uitgesproken om na bijkans 150 jaar 'virtueel' te erkennen het barbaarse optreden tegen vrije mensen uit Afrika, die tot slaaf zijn gemaakt. Een vader, een moeder, een broer, een zus, een oom, een tante, een neef is met geweld gevangen genomen en geketend. Als een stuk vee, waar geen enkel menselijk gevoel voor bestond, zijn de mensen weggerukt van hun familie en land, gegijzeld en ontvoerd naar een ander werelddeel.

Als historicus heeft Rutte het Nationaal Archief in Den Haag uitgekozen om 'sorry' te zeggen tegen de nazaten van de tot slaaf gemaakten. Op die plek is er heel veel geschiedenis opgeslagen. Hoewel Rutte geschiedenis heeft gestudeerd, was hij toen nog niet overtuigd dat excuses aanbieden noodzakelijk was. Hij heeft blijkbaar tijdens zijn doctorale opleiding geschiedenis het slavernijverleden bekeken door de koloniale bril. Maar intussen heeft hij gelukkig op elke bladzijde de gruwelijkheid van het donkere verleden kunnen proeven in Wij Slaven van Suriname van Anton de Kom. 

Bij het aanbieden van de excuses door de minister-president ontbraken echter de apintiedrum, de trowe watra, de kalebas met water, de rituelen. De zielen van de ruim 600.000 tot slaaf gemaakte vrouwen, mannen en kinderen die onder erbarmelijke omstandigheden over de woelige zee zijn verscheept door Nederlandse slavenhandelaren, zijn niet tot rust gebracht. De hoofdrolspeler sprak uit Den Haag met zeven landen, waar de ambassades personen en en organisaties voor had uitgenodigd.

De excuses zijn erg onpersoonlijk en ze zijn aangeboden aan de honderden duizenden nazaten van de tot slaafgemaakten. Als je sorry zegt, moet deze ook geaccepteerd worden. En dat gaat gepaard met rituelen die onlosmakelijk verbonden zijn aan dit proces. Er vindt overleg plaats over dit soort zaken. Alle landen zijn verrast geworden door de eenzijdige beslissing om de excuses aan te bieden op 19 december 2022.

Hoe goed de woorden ook zijn uitgekozen, Nederland heeft met de wijze waarop de erkenning van het misdadig verleden heeft plaatsgevonden, op zijn 'superieure' manier gedaan. De nederigheid en plechtigheid waarmee zo een geladen historisch moment moet geschieden, ontbraken. De spiritualiteit waar Rutte het over had, is niet tot uitdrukking gekomen in de presentatie vanuit het 'koude kikkerland'. Overleg, dialoog, samen beslissen en optrekken, daar was geen sprake van. Over herstelbetalingen is nog geen woord gerept. Nu pas volgt de kleine komma...

Armand Zunder, voorzitter van de Nationale Reparatie Commissie Suriname, die jarenlang roepende in de Sahara woestijn leek te zijn, raadt Nederland sterk aan om koning Willem-Alexander naar Paramaribo te sturen. Immers, de gruwelijkheden zijn door de slavenmeesters uit onder andere Amsterdam in Suriname en de Antillen gepleegd. Spijt betuigen doe je niet op eigen veilig grondgebied. De spiritualiteit en de geest van de eeuwenlange folteringen die tot de dood hebben geleid, voel je pas op de plek waar het barbaarse optreden heeft plaatsgegrepen. De oprechtheid van de excuses moet ter plekke voelbaar zijn.

Nita Ramcharan