Een commissie bestaande uit vertegenwoordigers van de coalitiepartijen spreekt al enige tijd over wijziging van de Grondwet en de Kiesregeling. Wijziging van de Kiesregeling heeft prioriteit als gevolg van de uitspraak van 5 augustus j.l. van het Constitutioneel Hof.

Ook oppositiepartijen zijn van mening dat op onderdelen de Kiesregeling niet meer kan worden toegepast. De NDP overweegt in een aan voorzitter van DNA gezonden brief van 17 september: ‘dat de grenzen van de kiesdistricten niet meer gelijk zijn aan de grenzen van de bestuursdistricten dus moeten er wijzigingen komen over hoe die grenzen eruit moeten zien’. Ook de BEP heeft aangegeven niet principieel tegen wijzigingen te zijn.  Er is een presidentiële commissie Lim A Po ingesteld met het verzoek advies te geven over hoe nu verder na de uitspraak van het CH.

Ter herinnering: het CH heeft geoordeeld dat de huidige toedeling van DNA zetels per kiesdistrict in strijd is met het beginsel van gelijkheid en non-discriminatie, en niet leidt tot een rechtvaardige uitkomst van de verkiezingen. De Kiesregeling is op deze punten ongrondwettig en in strijd met sommige verdragen.

Aan welke voorwaarden moet de gewijzigde Kiesregeling voldoen? Het CH geeft een kader voor de wetgever. Uitgangspunt moet zijn het one-person one-vote beginsel. Dat betekent dat de kiesdistricten een zoveel mogelijk gelijke bevolkingsomvang moeten krijgen. Mathematische gelijkheid tussen de districten is onmogelijk, daarom zegt het CH dat een verschil van maximaal 10% tussen het kleinste en grootste district nog binnen de grondwettelijke grenzen blijft. Het realiseren van deze opdracht is technisch eenvoudig maar politiek  gecompliceerd. Er is nog geen voortgang geboekt in de lopende overleggen. Dit kan niet te lang duren. Zowel economisch, financieel als constitutioneel kan Suriname in een crisis geraken bij een blijvende patstelling. Voor investeerders is rust nodig.

Theoretisch kan één kiesdistrict worden gevormd. Dan is het beginsel van one-person one-vote opgelost. De vrees dat minder personen uit de buitendistricten gekozen worden is reëel. Daartegen kan worden ingebracht dat de huidige bepalingen geen vooruitgang laten zien uit betrokken districten.  Hun vertegenwoordigers wonen met hun familie vaak in Paramaribo of Wanica, en hebben geen wekelijks contact met het gebied dat ze vertegenwoordigen.

Politieke partijen zullen overigens juist bij 1 kiesdistrict meer hun best doen voor het gebied herkenbare personen te kandideren. Wie dit niet doet gaat stemmen verliezen van deze groep kiezers. Op deze wijze kan representatie van elk district beter worden verzekerd. Deze oplossing voldoet aan de criteria voor grondwettigheid van het CH, twijfelachtig  is of hier in  DNA een gekwalificeerde meerderheid voor kan worden gevonden.

Die kans is groter wanneer het gecombineerde stelsel kiesstelsel uit de grondwet 1975 in ere wordt hersteld. Dit stelsel functioneerde tot tevredenheid, en maakt het mogelijk het evenredigheidsstelsel, ook op districtsniveau te (her)introduceren. Voor maximaal 1 tot 3 districten kan, in afwijking, worden besloten het  meerderheidsstelsel te hanteren. Dit is aantrekkelijk ook voor partijen als ABOB en BEP omdat mogelijk  electoraal verlies kan worden gereguleerd. Zeker als gecombineerd wordt met serieuze decentralisatie, de centrale macht vanuit de hoofdstad is alleen maar groter geworden. Keus voor dit scenario zal niet gauw strijdigheid met de grondwet opleveren, en verzekert de specifieke regionale presentatie voor zolang dat politiek nodig wordt geacht. De NDP heeft geen electoraal belang tegen de wijziging te zijn. Het is nu de enige partij met representatie in alle districten.

Van belang is te regelen dat het ministerie van binnenlandse zaken niet langer wordt belast met de organisatie van de verkiezingen van 2025. Ook de president heeft dan geen rol meer te vervullen. Een zelfstandige verkiezingsautoriteit wordt zowel aanbevolen door het OKB, de commissie Wijdenbosch, de OAS en Caricom. De betrokkenheid van een zittende regering bij de organisatie van verkiezingen en het maken van kieslijsten is onwenselijk en niet meer van deze tijd.

In dezelfde operatie is wijzigen op hoofdlijnen van de grondwet urgent. De afwezigheid van  feitelijke normering van de macht van de president  is nijpend. De talloze presidentiele commissies zijn slecht voor de positie van vakministers, die al  vrezen voor reshuffeling. Maar ook de verhouding tussen de president en de vice-president  en tussen president, regering en parlement behoeft fundamentele doordenking. Ook de rol van politieke partijen die nu machtiger zijn dan DNA behoeft bespreking. Het ontbindingsrecht moet worden geregeld, en de Kiesregeling moet worden gewijzigd als besloten wordt voor een presidentiele president die niet langer door DNA gekozen zal worden, etc.
Om deze reden is wijziging van de Kiesregeling niet mogelijk zonder ook op hoofdlijnen de wijziging van de grondwet ter hand te nemen.

Hugo Fernandes Mendes



Documenten: