Na dit jaar de bescheiden onafhankelijkheidsviering te hebben aanschouwd, bleef ik zitten met een aantal prangende vragen. Wat heeft de onafhankelijkheid Suriname gebracht? Ik stel de vraag nog prikkelender; Wie is er beter van geworden, welke etnische groep is er beter van geworden en welke is er het slachtoffer van geworden? Welke politieke vorm heeft geleid tot vooruitgang, welke tot achteruitgang? En als klapper op de Srefidensi vuurpijl, de hamvraag; heeft de verbroederingspolitiek gewerkt? In dit stuk kies ik ervoor om alleen in te gaan op deze laatste vraag, want ik vind deze vraag de belangrijkste voor de toekomst en de ontwikkeling van het land Suriname. De rest van de vragen blijven boeien op filosofische momenten met een dyogo of Borgoe in de hand!

Wat doet de tuinman of vrouw?
Ten eerste vind ik de metafoor van de bromtyi dyari (bloementuin), om een bepaald verbroederingsstreven aan te duiden, niet volledig. Het dekt de complexe lading niet. Planten staan stil, ze groeien wel maar ze zitten vast op een plek. Een bromtyi dyari is dus volgens deze gedachtegang een statische situatie. In het ideale geval is er een tuinman of vrouw die de bromtyi dyari verzorgt, zodat het er altijd keurig en stralend uitziet.

Maar als ik het Surinaamse verbroederingsidee, de eenheid in verscheidenheidsstreven van Jnan Adhin, Frank Essed, en zo nog meer mooie Surinaamse denkers overpeins, dan kom ik tot de conclusie dat er juist sprake is van grote dynamiek. De bromtyi’s in deze verbroederingsdyari vertonen flinke dynamiek. De etnische groepen en haar leden bewegen zich vrijelijk nationaal en internationaal. Ze zijn wellicht mooi als een bromtyi, maar ze vertonen meer kenmerken van dynamische moleculen, beweeglijke krachtbronnen met een bepaalde ambitie, een missie.

Ik zou het eerder willen hebben over een mooie bonte kralenketting, een ala kondre ketting, die prachtig de hals van mama Sranan siert, waarbij de kralen een specifieke dynamiek uitstralen en elk op een eigen manier schittert.

Is er sprake van een jaloerse tuinman of vrouw?
Als ik de huidige metafoor accepteer en observeer dan bekruipt mij een naar gevoel. Wellicht misplaatst, maar toch. 
Het lijkt wel alsof de bromtyi’s stiekem worden bespoten met gif, sluimerende etnische spanning. Ik vraag me af, als het niet de tuinman of vrouw is geweest, wie is het dan die gif spuit in de bromtyi dyari? Er wordt vaak gewezen naar de ex-kolonialist, Nederland. Zij zouden willen verdelen en zo heersen. Ik geloof hier niet in. Ik stel dat de gifspuiter ook niet per se, een leider, de tuinman of vrouw hoeft te zijn. Het kunnen ook de bloemen zelf zijn, de bromtyi’s zelf, die gif zijn gaan ontwikkelen naar elkaar toe. Om zo elkaar ondergronds via de wortels te vergiftigen. Een deprimerende situatie met alleen maar verliezers.

Wat te doen?
Er waait een nieuwe wind, de Surinaamse regenbui is frisser dan ooit. Met 93% tropische bossen, is Suriname nog steeds vrij van zure regen, en de bromtyi dyari kan mooi en dynamisch groeien. Als het ondergrond vergiftigen kan worden gestopt, dan kan bromtyi dyari economische ontwikkeling brengen die ongekend is.

De nieuwe tuinman, Potros Santokhi, heeft een missie, ik geloof in zijn missie, ook al lijken de contouren van die missie nog niet voor iedereen concreet uitgewerkt en de fruitbloemen nog niet zichtbaar. Er liggen prachtige bloemen en zoete vruchten in het verschiet. Het doel moet zijn om de dynamiek van de mobiele bromtyi dyari (molecuul) zo goed mogelijk te begeleiden om ervoor te zorgen dat iedere bromtyi op waarde geschat wordt, deel kan uitmaken van een mooi bloemstuk, een “ruiker”, die naast rust een economische waarde heeft. Iedere bromtyi moet mee kunnen doen in de ontwikkeling van Suriname, de inclusieve tuin! Het doel is dat de rust, die is gecreëerd door de gevoerde verbroederingspolitiek, de eenheid in verscheidenheid, de filosofie van leiders als Pengel, Dr. Essed, Dr. Jnan Adhin, Mr. Jagernath Lachmon en vele bekende en ook minder bekende Surinaamse denkers, nu evolueert in de richting van economische verbroedering en natievorming.

Wacht als Surinamer, als bromtyi molecuul, in de dynamische dyari, niet op de tuinman of vrouw, wacht niet op de leider maar, WEES ZELF DE LEIDER! Stop met het elkaar ondergronds te vergiftigen! Werk aan je eigen groei, door gebruik te maken van de beschikbare zon, water en voedingstoffen die Suriname te bieden heeft.

Kunnen we de Lotus zijn in de dynamische modderpoel?

Dr. Ashwin Ramcharan RO