Aangeboden

Vrouwe Justitia is van oorsprong een Romeinse godin der gerechtigheid, naderhand personificatie van het recht. Een afbeelding van haar is vaak te vinden op gerechtsgebouwen en andere plaatsen waar vroeger recht werd gesproken. Maar ook op de omslag van wetboeken zien we haar beeltenis. In de praktijk zien we dat een minibeeld van Vrouwe Justitia op het bureau staat van rechters, leden van het Openbaar Ministerie, advocaten en andere juristen die zich in het dagelijks leven bezighouden met het recht.

1. Wie is Vrouwe Justitia?
Vrouwe Justitia is het symbool van de onpartijdige rechtspraak, zij hanteert haar weegschaal met een blinddoek voor haar ogen, opdat zij rechtspreekt zonder aanzien des persoons.

2. Wat is de betekenis van de blinddoek, de weegschaal en het zwaard?
Vrouwe Justitia wordt afgebeeld als een geblinddoekte figuur, met in haar rechterhand een zwaard en in haar linkerhand een weegschaal. De betekenis van deze symbolen is als volgt:
- Het zwaard staat voor het vonnis dat wordt uitgesproken.
- De blinddoek staat voor de rechtspraak zonder aanzien des persoons.
- De weegschaal stelt de afweging van de bewijzen en getuigenissen voor, die in het voordeel respectievelijk het nadeel van de verdachte spreken.

Wie aan “de verbeelding van recht en gerechtigheid“ denkt, denkt al snel aan Vrouwe Justitia. In de loop van de tijd is zij de personificatie van het recht geworden. Met haar weegschaal weegt zij argumenten voor en tegen, en scheidt ze met haar zwaard.

Als Vrouwe Justitia het symbool van de onpartijdige rechtspraak is dan hoort haar beeltenis in de rechtszaal thuis. Waarom? Omdat de onafhankelijke rechter – na afweging van feiten en daden, na hoor en wederhoor, na waarheidsvinding en zonder aanzien des persoons- recht spreekt in de rechtszaal, welke plaats bij wet is aangewezen.

3. Slotopmerkingen
Er zijn vroeger verschillende gerechtigheidsverhalen geweest!
- Uit die oudheid stampt het verhaal van een Romeinse legeraanvoerder, die na de verovering van Carthago als oorlogsbuit een mooi meisje krijgt aangeboden. Hij is zeer onder de indruk van haar schoonheid, maar geeft haar toch weer terug aan haar verloofde.
- Ook de geschiedenis van een koning der Perzen, die in de zesde eeuw voor Christus, een omkoopbare rechter liet villen. Alsof dat niet voldoende was, liet hij de zoon van deze rechter die ook een rechter was, als waarschuwing op de gevilde huid van zijn vader plaatsnemen.
Bekend uit de Bijbel zijn gerechtigheidsvoorstellingen, zoals Salomonsoordeel en het Laatste Oordeel, dat vaak boven de stoelen van de rechters hingen.   
- Op een door het Openbaar Ministerie georganiseerde tentoonstelling in Den Haag (1999) was het volgende te zien. Een rechter, die het doodvonnis moest uitspreken, had een zogeheten bloedband los over de linker schouder hangen, waaraan de verdachte al kon zien dat hem de dood wachtte, nog vóórdat de rechter zijn uitspraak had gedaan.
- Recht en gerechtigheid hebben in het verleden talrijke malen tot onderwerp gediend voor kunstwerken. Schilders en beeldhouders brachten rechtslegenden, Bijbelse gerechtigheid en gerechtigheidstaferelen uit de Oude tijd in beeld, die gevels van gebouwen sierden waar recht werd gesproken.    
Deze kunstwerken fungeerden als aansporing voor de rechter om rechtvaardig te zijn, als vermaning voor de verdachte en als waarschuwing voor de mensen die proces bijwoonden.
Dat is m.i. ook de bedoeling van Vrouwe Justitia, zijnde een kunstwerk (schilderij of beeld).    

Mr. André J. Saheblal