De enorme aandacht voor Covid-19 en alles wat daarmee samenhangt, heeft de focus op de parlementsverkiezingen die over 67 dagen gehouden moeten worden van de eerste plaats verdrongen. Terwijl het bij de verkiezingen op 25 mei a.s. gaat om het kiezen van volksvertegenwoordigers – DNA en RR leden - wordt de keuze van de kiezer voor een partij steeds vaker bepaald door personen die vermoedelijk door die partij als presidentskandidaat naar voren zal worden geschoven. 

Als de tekenen niet bedriegen zal er bij de komende verkiezingen geen enkele partij in DNA een gewone meerderheid behalen. Het bereiken van een gekwalificeerde meerderheid, om de president en de vicepresident in DNA te kiezen zal dan afhangen van coalitievorming of het maken van stembusafspraken. Lukt dat niet dan is de gang naar de Verenigde Volksvergadering (VVV) onvermijdelijk. 

De verkiezingen in de VVV zijn steeds vaker gekenmerkt door onvoorspelbaarheid. Hardnekkige verhalen van al dan niet vermeende omkoping blijven de ronde doen. De vraag is dan ook of dit verkiezingscollege niet zijn langste tijd heeft gehad. Laten regionale organen als regionale organen functioneren. Geef macht aan personen, die deze verantwoord kunnen dragen.

Maar zolang de regionale organen uiteindelijk mede de president kiezen, moeten wij ervoor waken dat wij de Staat Suriname niet opschepen met een staatkundig dilemma. Wij moeten er niet aan denken dat een partij of een coalitie van partijen de meerderheid verkrijgt in DNA, maar dat een andere partij of groep partijen via de VVV haar presidents- en vicepresidentskandidaat verkozen krijgt. 

De afgelopen 10 jaren hebben ons voldoende getoond hoe het niet moet in de verhouding president - parlement.  Een president die ooit het parlement een poppenkast heeft genoemd en geen gelegenheid voorbij laat gaan om te tonen meer respect voor poppenkast te hebben dan voor het parlement. De enorme inspanning van zijn partijgenote om als voorzitter het parlement zich te doen onderscheiden door onder andere een enorme productie aan wetgeving, heeft de minachting voor dat instituut niet doen verminderen.

In volwassen democratieën is het geen probleem dat een president kan regeren met een minderheid in het parlement. Suriname als jonge democratie is another ballgame. 

Het is dus van het allergrootste belang – willen wij Suriname niet opschepen met een staatsrechtelijke crisis van ongekende proportie - dat de partij of partijengroep die de meerderheid heeft in het parlement die ook moet verwerven in de VVV. Dit betekent dat bij de komende verkiezingen niet slechts gefocust moet worden op het aantal te behalen DNA-zetels, maar zeker ook op het aantal RR en DR-zetels dat verkregen wordt. 

Het lijkt mij nu het moment om erover na te denken of de tijd niet rijp is om de president rechtstreeks door het electoraat te laten kiezen. 

Belangrijke randvoorwaarde voor het rechtstreeks kiezen van de president moeten zijn de aanwezigheid van goed functionerende checks en balances. De gekozene wordt zo eraan herinnerd dat deze geen alleenheerser is.

Presidentskandidaten zouden met een visie, een programma hun campagne moeten voeren. Zij zouden tenminste de Grondwet en de staatsrechtelijke instituten moeten eerbiedigen.

Helaas staan bij discussies in Suriname over het rechtstreeks kiezen van de president te vaak het handelen van personen, die deze functie hebben bekleed, centraal. Te weinig wordt gefocust op de wijze waarop deze post uitgeoefend had moeten worden of kan worden. 

Belangrijk zijn de begrenzingen van de macht van de president en zeker ook het verantwoordelijkheidsgevoel van deze functionaris. Neem de huidige Covid-19 crisis. In de USA wordt het totale volk regelmatig toegesproken door president Donald Trump, in Nederland door premier Mark Rutte, in Guyana door president David Granger. In Suriname vragen mensen zich af waar de president is. 

Ziet onze president niet in dat deze crisis meer dan slechts medische implicaties heeft; dat het een crisis is met verstrekkende sociaaleconomische gevolgen? Als een land in lockdown gaat, als bedrijven en instellingen voor onbepaalde tijd de deuren moeten sluiten hoe worden dan marktverkopers en andere werknemers gecompenseerd? Ze komen net als b.v. bus- en boothouders plotseling zonder inkomens te zitten. De economie raakt ontregeld en de president is nergens zichtbaar.

Wij moeten een dusdanige politieke cultuur ontwikkelen waarbij een staatshoofd zich niet als executief opstelt als het gaat om het nemen van beslissingen, maar plotseling ceremonieel is als het gaat om het afleggen van verantwoording.  

Het lijkt mij dat er een breed maatschappelijke discussie moet worden gevoerd over het mogelijke invoeren van het rechtstreeks kiezen van de president. 

Hans Breeveld