Typische Surinaamse Chinese traditie: 9.9.9.

Een geroosterd varken, witte kip, blikjes Parbo bier, fruit, sigaretten, snoep en nog vele andere offers zijn uitgestald op het rode kleed. Stipt om 9 uur, op deze 9e dag van de 9e maand van de Chinese maankalender start het ritueel om de Chinese contractarbeiders vanaf 1853 in Suriname te herdenken. Respect tonen en hen dankzeggen op Kasan om 9.9.9. behoort al jaren tot een typische Surinaamse Chinese traditie.

De sterke geur van wierook, pagara-kruit en brandend papier trekt woensdag door de Chinese begraafplaats Fa Tjauw Koen Sang. De vertegenwoordigers van de verschillende Chinese verenigingen en de Chinese ambassade in Paramaribo, vergezeld door enkele buitenlandse gasten, houden elk een wierook in de hand, buigen drie keer en plaatsen het brandende stokje vervolgens in de zandbak bij het monument ter nagedachtenis van de Chinese contractarbeiders. Ze plaatsen ook kransen en sprenkelen bier over het monument.

Hulde aan de overledenen
Het is vandaag Chongyang, festival dat de Hakka ‘Kasan’ noemen; de dag waarop Chinezen hun voorouders en alle overleden dierbaren gedenken. Kasan valt jaarlijks op de 9e dag van de 9e maand van de Chinese maankalender. In China heet dit daarom ‘double nine festival’ en is het sinds 2013 een nationale seniorendag. “Wij brengen hulde aan de overleden voorouders en tegelijk wensen wij de senioren die nog in ons midden zijn, een langer en gelukkiger leven toe, legt ambassade Liu Quan van China de nationale dag in zijn land uit.

Liu is erg onder de indruk van het ritueel in Paramaribo. “Zoveel Chinezen zijn gekomen om respect te tonen aan de voorouders en de offers die zij brachten als bijdrage in Suriname.” De diplomaat, net twee maanden in Suriname, stelt vragen over de begraafplaats en kijkt om zich heen. “Ik ben in veel landen geweest en heb Chinese begraafplaatsen bezocht. Deze ziet er heel goed onderhouden en overzichtelijk uit en de graftombes zijn sierlijk gedecoreerd.”

De oudste graven zijn uit 1945, sommige van personen die vóór 1900 in China zijn geboren. Vanaf zaterdag komen er al mensen langs voor de Kasan-rituelen, vertelt begraafplaatsbeheerder Andro Vorswijk.

Kracht van de Surinaamse Chinezen
Theo Chang is met een delegatie uit Den Haag om 165 jaar Chinese Vestiging in Suriname te gedenken. Hij doet ook mee met de officiële ceremonie en is onder indruk van de ‘9.9.9- ceremonie’. “Zoals het hier in Suriname gebeurt, gezamenlijk als een collectief de voorouders gedenken, nee dat kennen wij niet in Nederland.” Hij noemt dit de kracht van de Surinaamse Chinezen. “Ze trekken hier gezamenlijk op door de krachten bijeen te bundelen en zo de binding van de Chinese gemeenschap zo goed mogelijk te behouden.”

Chang is vaker met vakantie in Suriname, maar bezoekt de begraafplaats voor de eerste keer sinds hij uit Suriname vertrok – nu 44 jaar geleden. Mijn voorouders liggen in Den Haag begraven en twee keer per jaar bezoeken wij hun graf – ook rond deze periode, vertelt hij. “Wij branden wierook en kaarsen. Geen pagara. Alles doe je voor jezelf, het valt niemand anders op.”

Typisch Surinaams
Het warme Surinaamse klimaat speelt een goede rol, zegt Chang, “Iedereen kan naar buiten.” In Nederland zit je binnen, iedereen doet zijn eigen ding en je ziet elkaar in de zomer, legt hij het verschil uit. “De mentaliteit van de oude generatie Surinaamse Chinezen is ook anders, zij houden zich vast aan cultuur en traditie. De sfeer hier is typisch Surinaams.”

Iedereen brengt hulde op een eigen manier. Soms is die afhankelijk van hun religieuze en culturele achtergrond”, legt Vorswijk uit. Ook de begrafenissen verschillen. “Vorige week hadden we één met dragemans en bazuinkoor, er werd gezongen en gedanst.”

Het Kasan-feest is bijna een reünie van vrienden en familie: je komt mensen van vroeger tegen of personen die je lang niet hebt gezien. De beheerder verwacht dat de drukte aanhoudt tot het komende weekend. Zoals elk jaar ziet hij personen met verschillende etnische achtergronden langskomen, “iemand in hun familie of een kennis is (was) zeker een Chinees”.

Chinees gebruik
Nabestaanden leggen alleen bloemen, anderen nemen de lievelingsgerechten en drank van de overledenen mee. Er zijn ook personen die het Kasan-pakket bij zich hebben. Hierin zitten onder meer voedingswaren, biljetten van 10.000 'Hell Bank Notes', kleren, sigaretten en goud – allemaal van papier. Volgens Chinees gebruik kunnen de overledenen de goederen en eten gebruiken alwaar zij nu zijn.

John Lieuw staat met zijn familie bij het graf van zijn grootmoeder Li Rixin – geboren in 1927 en overleden in 2015. “We hebben dit keer een geroosterd varken meegenomen. Elk jaar nemen wij iets anders mee. De keuze wat te offeren doet de familie samen, “soms uitgebreid en soms iets kleins”.

Voorouders en andere overledenen gedenken komt in meerdere culturen en godsdiensten voor. Zo hebben de Hindoes pas de Pitre Paksh periode afgesloten. West-bidders binnen de Islam en Javanisten die plaatsen sadjèn (voedseloffer) aan de vooravond van hoogtijdagen. De rooms-katholieken herdenken komende maand hun overledenen tijdens het Allerzielenfeest.

Er zijn jaarlijks twee keer herdenkingsdagen van de voorouders: Qing Ming en Chongyang. In Suriname kiest men voor de tweede verering Chongyang. In China is Qing Ming een nationale vrije dag. Tijdens Chongyang worden senioren in het zonnetje gezeten en krijgen zij extra aandacht en respect van hun kinderen. In China is het een burgerplicht om voor de senioren in de familie te zorgen. Wie dit nalaat, krijgt een boete opgelegd.