Een duiker die tussen het koraal zwemt op het Great Barrier Reef, voor de kust van Australië: het rif wordt nu bedreigd door recordwarmte in de oceaan. (Foto: AFP)
De wereld beleeft momenteel de tweede grote koraalverbleking in tien jaar, waarbij rifsystemen van Australië tot Florida op de rand van een ramp balanceren na maanden van recordbrekende oceaanhitte, zo maakte een Amerikaans agentschap maandag bekend.

De gevolgen van koraalverbleking zijn verstrekkend en hebben niet alleen gevolgen voor de gezondheid van de oceanen, maar ook voor het levensonderhoud van mensen, de voedselveiligheid en de lokale economieën.

Ernstige of langdurige hittestress leidt tot het afsterven van koralen, maar er is hoop op herstel als de temperatuur daalt en andere stressfactoren zoals overbevissing en vervuiling worden verminderd.

"Terwijl de oceanen in de wereld blijven opwarmen, wordt koraalverbleking steeds frequenter en ernstiger", zegt Derek Manzello van de Amerikaanse National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA).

"Wanneer deze gebeurtenissen ernstig of langdurig genoeg zijn, kunnen ze koraalsterfte veroorzaken, wat de mensen schaadt die voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn van de koraalriffen."

De hittestressmonitoring van NOAA is gebaseerd op satellietmetingen van 1985 tot heden. De huidige bleekgebeurtenis is de vierde ooit geregistreerd, met eerdere evenementen in 1998, 2010 en 2016.

Koraal – dit zijn ongewervelde zeedieren die bestaan uit individuele dieren die poliepen worden genoemd – hebben een symbiotische relatie met de algen die in hun weefsel leven en hun primaire voedselbron vormen.

Als het water te warm is, stoten de koralen hun algen uit en worden ze wit, een effect dat 'bleken' wordt genoemd en waardoor ze worden blootgesteld aan ziekten en het risico lopen af te sterven.

Ongekende hittegolf
Sinds begin 2023 is de massale verbleking van koraalriffen in de tropen bevestigd, ook in Florida in de Verenigde Staten, het Caribisch gebied, Brazilië en de oostelijke tropische Stille Oceaan.

De hittegolf van 2023 in Florida begon eerder, duurde langer en was ernstiger dan enige eerdere gebeurtenis in die regio ooit geregistreerd, aldus NOAA.

Het Australische Great Barrier Reef, het grootste koraalrifsysteem ter wereld en het enige dat vanuit de ruimte zichtbaar is, is ook zwaar getroffen, evenals grote delen van de Stille Zuidzee, de Rode Zee en de Golf.

"We weten dat de klimaatverandering de grootste bedreiging voor koraalriffen wereldwijd is. Het Great Barrier Reef is daarop geen uitzondering", zei de Australische minister van Milieu Tanya Plibersek onlangs.

Het Great Barrier Reef, vaak 's werelds grootste levende structuur genoemd, is een 2.300 kilometer lange uitgestrektheid van tropische koralen die een verbluffende verscheidenheid aan biodiversiteit herbergen.

Herhaalde massaverblekingsgebeurtenissen bedreigen de koralen die een toeristische trekpleister zijn. Oevers van ooit levendige koralen zijn in een ziekelijke witte tint veranderd.

Einde van de eeuw uitsterven?
Volgens de non-profitorganisatie WWF zijn wereldwijd ongeveer 850 miljoen mensen afhankelijk van koraalriffen voor voedsel, werkgelegenheid en om kustlijnen te beschermen tegen stormen en erosie. De ecosystemen bieden een toevluchtsoord voor het leven in de oceaan, waarbij meer dan een kwart van de mariene soorten hen thuis noemt.

NOAA schat dat de wereld al 30 tot 50 procent van haar koraalriffen heeft verloren, en dat ze tegen het einde van de eeuw, zonder noemenswaardige interventies, volledig zouden kunnen verdwijnen.

"Als we een specifiek, visueel, eigentijds voorbeeld nodig hebben van wat er op het spel staat bij elke fractie van een graad opwarming, dan is dit het wel. De schaal en ernst van de massale koraalverbleking is een duidelijk bewijs van de schade die de klimaatverandering op dit moment heeft," zei Pepe Clarke van het WWF.

Ondanks de sombere vooruitzichten zei NOAA dat het "aanzienlijke vooruitgang" had geboekt bij het ontwikkelen van interventies tegen koraalverbleking. Deze omvatten onder meer het "verplaatsen van koraalkwekerijen naar diepere, koelere wateren en het inzetten van parasols om koralen in andere gebieden te beschermen."