De twaalf Zuid-Amerikaanse presidenten tijdens de regionale top in het Itamaraty Palace in Brasilia, Brazilië. (Foto: Reuters)
De Braziliaanse president Luiz Inacio Lula da Silva heeft de Zuid-Amerikaanse landen opgeroepen om zich te verenigen voor regionale ontwikkeling tijdens een top van presidenten, hoewel de uiteenlopende opvattingen over Venezuela snel naar boven kwamen. Lula drong er bij de 12 landen van Zuid-Amerika op aan om de ideologische verschillen die de regio hebben verdeeld te overwinnen en hun krachten te bundelen voor meer economische, culturele en sociale integratie.

Maar hun eerste continentale bijeenkomst in bijna tien jaar stuitte op tegengestelde standpunten toen de presidenten van Chili en van Uruguay kritiek uitten op Lula's omhelzing van de Venezolaanse Nicolas Maduro als een democratisch gekozen leider.

Lula had maandag een ontmoeting met Maduro tijdens het eerste bezoek van de Venezolaanse president aan Brazilië in acht jaar toen de landen de diplomatieke betrekkingen herstelden.

Lula vertelde verslaggevers dat er "zeer grote" vooroordelen waren tegen het land en dat het beeld van een "antidemocratisch en autoritair" Venezuela een "verhaal" was dat werd gepromoot door de westerse landen die sancties oplegden die de humanitaire crisis van het land verergeren.

De Uruguayaanse president Luis Lacalle Pou betwistte vandaag onomwonden de opmerkingen van Lula. "Ik was verrast toen je zei dat wat er in Venezuela is gebeurd een verhaal is. Je weet al wat we denken over Venezuela en over de Venezolaanse regering", vertelde hij de vergadering van presidenten in commentaren die via Instagram live werden gedeeld.

Lacalle Pou zei dat een groot deel van de wereld "probeerde te bemiddelen zodat de democratie in Venezuela vol is, dat ze mensenrechten hebben, dat er geen politieke gevangenen zijn. Het ergste wat we kunnen doen is de zon buitensluiten."

De Chileense president Gabriel Boric vertelde journalisten buiten de top ook dat hij het niet eens was met het idee dat de mensenrechtenkwesties in Venezuela een 'verhaal' waren.

Sommige Lula-bondgenoten verdedigden zijn zet op sociale media.

"Het herstel van de betrekkingen met Venezuela is een politieke en economische noodzaak voor Brazilië en heel Latijns-Amerika. Het beëindigen van de sancties is een kwestie van rechtvaardigheid en menselijkheid", schreef PSOL-congreslid Glauber Braga op Twitter.

Integratie tussen verschillen
Lula drong er bij de staatsbanken op aan om samen te werken om ontwikkeling te financieren en zei dat de regio de afhankelijkheid van "buitenregionale valuta's" voor handel moet verminderen, zonder de Amerikaanse dollar te noemen. Hij stelde ook voor om een regionale energiemarkt te creëren en gecoördineerde acties voor te stellen om de klimaatverandering aan te pakken.

Lula zei dat de Zuid-Amerikaanse integratie de afgelopen jaren werd onderbroken door conservatieve regeringen, waarbij hij verwees naar zijn extreemrechtse voorganger Jair Bolsonaro, die volgens hem leidde tot het isolement van Brazilië van de wereld en zijn buren.

Ideologische verdeeldheid ondermijnde een eerdere poging tot regionale samenwerking onder de noemer Unasur. De groep die in 2008 door linkse presidenten was opgezet en mislukte toen verschillende landen rechtse regeringen kozen, waardoor diplomatieke kloven op het continent ontstonden.

Maduro, die onlangs ook de banden met Colombia heeft hersteld, hoopt dat de Zuid-Amerikaanse landen zich zullen verenigen om de Verenigde Staten op te roepen de sancties tegen Venezuela op te heffen. Lula en Maduro hebben tijdens hun persconferentie de Amerikaanse sancties bekritiseerd.


De oproep van president Ignacio Lula da Silva (r) tot eenheid van de regio heeft de verdeeldheid over Venezuela blootgelegd. (Foto's: Reuters)

Lula's omhelzing van Maduro stuitte op scherp commentaar van enkele analisten op het gebied van buitenlands beleid en de oppositie in Brasilia.

Oliver Stuenkel van de denktank Getulio Vargas in Sao Paulo zei dat Lula's "verbazingwekkend vleiende" opmerkingen over Maduro "schadelijk waren voor de internationale reputatie van Brazilië".

Collectieve verantwoordelijkheid
President Chan Santokhi heeft de vergadering meegedeeld dat een hernieuwde Unasur een collectieve verantwoordelijkheid is. "Om als nieuw te beginnen moeten we ideologische verschillen opzij zetten en ons moeten concentreren op allianties op basis van onze gedeelde toezeggingen en gedeelde waarden om duurzame ontwikkeling te bereiken en tegelijkertijd de veerkracht van onze samenlevingen te bevorderen."

Hij riep de aanwezige leiders op om Zuid-Amerika te erkennen "als onze plaats, niet alleen geografisch, maar met onze eigen identiteit en gedeelde bestemming." Santokhi stelde dat "we ervoor moeten zorgen dat Unasur duurzamer, effectiever en veerkrachtiger is en bestand is tegen politieke en ideologische verschuivingen, om de continuïteit van de integratie op de lange termijn te garanderen."

Suriname is formeel nog lid van de Unasur.