Nederlandse boeren protesteren met spandoeken en vlaggen tegen het overheidsbeleid om de stikstofuitstoot te beperken in Den Haag, Nederland. (Foto: Reuters)
Een boerenprotestpartij heeft woensdag het politieke landschap in Nederland wakker geschud en kwam als grote winnaar uit de bus bij provinciale verkiezingen die de samenstelling van de Eerste Kamer bepalen. De BoerBurgerBeweging (BBB) deed mee aan een golf van protesten tegen het milieubeleid van de regering en leek meer senaatszetels binnen te halen dan de conservatieve VVD-partij van premier Mark Rutte.

Een eerste exit-poll voorspelde dat BBB 15 van de in totaal 75 zetels in de Senaat won, die de bevoegdheid heeft om wetgeving die in de Tweede Kamer is overeengekomen te blokkeren, terwijl de VVD zakt van 12 naar 10 zetels.

De snelle opkomst van BBB is een grote klap voor de regeringscoalitie van Rutte, die twijfel doet rijzen over haar doel om de stikstofvervuiling op boerderijen drastisch te verminderen, het enige probleem waarop BBB in 2019 is opgericht.

"Niemand kan nog langer om ons heen", zegt BBB-voorzitter Caroline van der Plas tegen omroep Radio 1. "De kiezers hebben zich heel duidelijk uitgesproken tegen het beleid van deze regering."

"Dit is niet normaal, maar eigenlijk wel! Het zijn allemaal normale burgers die hebben gestemd", zei lijsttrekker Van der Plas. Geschokt door de omvang van hun succes, zei ze tegen supporters dat kiezers normaal gesproken thuis bleven als ze het vertrouwen in de politiek verloren: "Maar vandaag hebben mensen laten zien dat ze niet langer thuis kunnen blijven. We laten ons niet meer negeren."

De regering streeft ernaar de stikstofuitstoot in 2030 te halveren, omdat relatief veel vee en intensief gebruik van kunstmest hebben geleid tot niveaus van stikstofoxiden in de bodem en het water die in strijd zijn met de regelgeving van de Europese Unie.

Het stikstofprobleem heeft de bouw in Nederland verlamd doordat milieugroeperingen een reeks rechtszaken hebben gewonnen waarin ze de overheid opdragen de uitstoot te beperken en de natuur te behouden voordat er nieuwe bouwvergunningen kunnen worden verleend.

De BBB zegt dat het probleem overdreven is en dat de voorgestelde oplossingen oneerlijk zijn afgewogen tegen boeren, wat leidt tot de sluiting van veel boerderijen en voedseltekorten.

Het kabinet-Rutte heeft sinds de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019 geen senaatsmeerderheid meer en moet onderhandelen met veelal linkse tegenstanders.

De twee meest coöperatieve partijen, de Arbeiderspartij en GroenLinks, leken vastbesloten hun zetels te behouden, waardoor hun gecombineerde groep op gelijke hoogte bleef met BBB en mogelijk genoeg om steun voor het beleid van Rutte te behouden.

BBB won een enkele zetel in het Lagerhuis in 2021, maar de populariteit is enorm gestegen als gevolg van groeiend wantrouwen jegens de regering en woede over kwesties als immigratie.

De regering-Rutte is in de vierde achtereenvolgende termijn sinds 2010 gedaald tot een goedkeuringspercentage van 20%, het laagste in tien jaar.