Reactie op Eugene van der San
04 Jul 2019, 11:32
foto


Meneer Van der San, goed dat u nu ook inhoudelijk ingaat op mijn artikel. Dat is een reden om een nuchtere discussie te voeren. Een maatschappelijk debat over vraagstukken zoals amnestie en gratie is immers van groot belang.
Uw betoog komt er op neer dat de amnestiewet legaal is en dus kan worden toegepast. Hier ben ik het (misschien tot uw verrassing) helemaal mee eens. Maar mijn artikel ging dan ook niet over het al dan niet legaal zijn van de amnestiewet. Immers, een wet is per definitie legaal. Waar het artikel wel over ging is de legitimiteit daarvan. Want ook al is een amnestiewet (of gratiebesluit) legaal, dat maakt het nog niet legitiem. En als het niet legitiem is, dan zal de legaliteit ervan niet duurzaam zijn.

U stelt terecht dat de amnestiewet stamt uit 1989. Maar u dient er ook bij te vermelden dat deze wet vervolgens werd gewijzigd in 2012. En bij deze wijziging speelt nu juist het legitimatievraagstuk.
De wet van 1989 betrof amnestie aan met name de leden van het junglecommando. Amnestie werd toen verleend voor (1) aanslagen tegen de militaire gezagsdrager, (2) aanslagen tegen het staatshoofd, (3) geweld tegen de regering en (4) misdrijven tegen de openbare orde. Zie artikel 1 lid 1 onder a. Het doel in 1989 was om een einde te brengen aan de binnenlandse oorlog. Dat is ook goed gelukt want er werd vrede bereikt en hier heeft de door u genoemde minister van justitie een grote bijdrage aan geleverd. 

Met de wetswijziging in 2012 werd tevens amnestie verleend aan de verdachten van het decemberstrafproces en wel voor (1) doodslag, (2) moord, en (3) mishandeling. Zie het nieuwe artikel 1 lid 1 onder g. Deze misdrijven komen echter niet voor amnestie in aanmerking en wel om de volgende redenen. 

Amnestie geldt alleen voor politieke misdrijven. Dat zijn misdrijven met een altruïstisch motief, waarbij het hoger doel is om maatschappelijke verbetering te bewerkstelligen. Dat de decembermoorden geen politieke misdrijven waren volgt uit de toetsing hiervan aan de standaard criteria uit het internationaal recht:
Het dient te gaan om door burgers gepleegde misdrijven tegen de staat (Franse objectiviteitstoets). Bij de decembermoorden gaat het juist om misdrijven gepleegd door bewindhebbers tegen burgers.
Het gepleegde misdrijf moet in verhouding staan tot het te bereiken politieke doel en het misdrijf moet ultima ratio zijn; er moesten geen andere lichtere middelen voorhanden zijn om dat doel te bereiken (Zwitserse proportionaliteitstoets). Het mishandelen en doden van 15 personen kan niet als zodanig worden gekwalificeerd.
Het misdrijf mag geen incident zijn maar moet onderdeel uitmaken van een overstijgend conflict b.v. een burgeroorlog (Amerikaanse incidenttoets). Hiervan was er in dit geval geen sprake.

Het gevolg van het niet voldoen aan deze criteria is dat de wijziging van de amnestiewet in 2012 niet legitiem is. De amnestie voor de binnenlandse oorlog was overigens wel legitiem; misdrijven zoals geweld tegen de regering voldoen aan de toetsingscriteria. (NB: Alleen de in de amnestiewet genoemde misdrijven vallen onder de amnestie; andere dus niet).
Meneer Van der San, zoals gezegd bestaat er geen discussie of de amnestiewet legaal is. Het probleem zit juist in de legitimiteit ervan, waarover ik van u nog geen standpunt heb mogen vernemen. Ik ben daarom erg benieuwd of u rationele argumenten ziet die amnestie voor de decembermoorden kunnen legitimeren? In het verlengde daarvan en over uw opmerking over verzoening: Zuid-Afrika heeft de wereld geleerd dat verzoening pas werkt als amnestie komt ná waarheidsvinding en niet omgekeerd.

Viren Ajodhia
Advertenties