Theo Para’s onvermoeibare roep zonder ophouden

Vorige week verscheen Verzwegen werkelijkheid. De rechtsorde onder Bouterse van de hand van de publicist Theo Para (pseudoniem van Henry Does). De dichter en psychiater Antoine de Kom schreef het voorwoord. Verzwegen werkelijkheid heeft betrekking op de ontstane rechtsorde onder president Bouterse die geleid heeft tot het institutioneel falen van de republiek Suriname met als kenmerken: een autoritaire quasi-democratie, een cultuur van straffeloosheid, een cultus van persoonsverheerlijking, intimidatie van rechters in het 8-decemberstrafproces en historisch revisionisme. Met dit laatste doelt hij op de quasiwetenschappelijke pogingen historische misdrijven te ontkennen of te bagatelliseren.

Hoewel in zijn optiek sinds 1980 menselijke waardigheid en mensenrechten onder de voet zijn gelopen, is de Surinaamse natie echter moreel niet volledig ten onder gegaan. Dit is te danken aan het rechtsgevoel, de moed en vasthoudendheid van een kritische massa van rechtvaardige burgers die geweigerd hebben recht en waarheid in te ruilen voor onvoorwaardelijke amnestie en wettelijke vormgeving van straffeloosheid.

Para is sinds de jaren tachtig een onvermoeibare strijder voor berechting van de daders van de Decembermoorden, tegen de ‘decivilisatie’ in en ontwikkeling van Suriname tot een ‘criminogene’ staat. Die strijd voert hij met een Helmaniaanse passie. Albert Helman schreef het voorwoord In de schaduw van de Mamabon van Para dat in 1993 verscheen. Met genoegen droeg Helman de pen in dienst van het ‘droombeeld Suriname’ aan hem over. Na zijn dood liet Helman zijn typemachine voor Para achter met (naar we mogen aannemen) de opdracht: ‘Roep zonder ophouden’.

De oproep ‘Kom Theo Para, laten we verzoenen!’ in Starnieuws (21 juli 2016) kwam van een van zijn opponenten die een alternatief traject naar waarheidsvinding over de rol van Bouterse bij de Decembermoorden in 1982 hadden uitgestippeld. Deze oproep was feitelijk een haast naïeve poging om Para zijn kritische toon te laten matigen. Naïef, omdat niet (politiek) opportunisme Para’s opstelling over de mensenrechtenschendingen en de berechting van de daders in Suriname bepaalt, maar ethisch normbesef in de zin van het belang van de universele mensenrechten. Deze rechten zijn, zoals Para schrijft, een gesanctioneerde maatschappelijke norm waarbij niemand boven de wet staat. Slachtoffers, nabestaanden en verdachten hebben recht op recht. Het kan niet zo zijn dat over opvattingen en standpunten met moraliteit als fundament, deals gesloten kunnen worden.

Na In de schaduw van de Mamabon verschenen van Para’s hand de publicaties Belogen land (1996), Wraak der wijsheid (1998) en De schreeuw van Bastion Veere (2009). De rode draden hierin zijn de schending van mensenrechten in Suriname na de staatsgreep in 1980, de berechting van de daders van de 8-Decembermoorden in 1982 en de aantasting van het morele fundament van de Surinaamse samenleving na 1980.

In Verzwegen werkelijkheid borduurt hij voort op deze thema’s. Het bevat verzamelde stukken (56 hoofdstukjes) die hij (met uitzondering van het laatste hoofdstuk) eerder in de Surinaamse media (onder meer in de Ware Tijd, De West, Starnieuws en Parbode) tussen oktober 2010 en maart 2018 publiceerde. Het boek is een mix van essays, columns en ingezonden stukken opdat, zoals hij schrijft, in Suriname ‘recht en waarheid niet kwijtraken’. In het laatste hoofdstuk dat hij speciaal voor dit boek schreef, houdt hij een krachtig pleidooi voor herstel van de rechtsorde, menselijke waardigheid en rechtvaardig burgerschap in Suriname, omdat in zijn optiek een kritische massa van rechtvaardige burgers de belangrijkste waarborg is voor een duurzame en democratische rechtsorde.

‘Roep zonder ophouden’ voor een fatsoenlijk Suriname van Helman is sinds enkele decennia Para’s handelsmerk. Met zijn polemische stijl, scherpzinnige geest en vlammende pen in de stijl van J’accuse kan hij na het heengaan van Albert Helman in 1996, worden beschouwd als het geweten van Suriname. Zijn bijdragen in de media zijn niet alleen een belangrijke steun voor de nabestaanden van de slachtoffers van de Decembermoorden en verdedigers van de democratische rechtsstaat, maar vormen tevens een niet te onderschatten tegengif tegen tegenstanders van recht en waarheid in Suriname. Het pleidooi in Verzwegen Werkelijkheid voor een fatsoenlijk Suriname en rechtvaardig burgerschap van deze onvermoeibare strijder, verdient dan ook brede aandacht.

Hans Ramsoedh

Theo Para, Verzwegen werkelijkheid. De rechtsorde onder Bouterse. Amsterdam: Uitgeverij Van Gennep, ISBN 9789461646750, 208 pp. € 19,90 (tevens via Bol.com)