Column: Nibar en wij

Het dramatische verhaal van de familie Nibar heeft diepe indruk achtergelaten in de Surinaamse gemeenschap. De vraag die het bij me oproept: kan dit mij ook overkomen?
Het eerste antwoord is: ik kan me het niet voorstellen!
Ik kan me niet voorstellen dat ik ooit zelfmoord zou plegen en sterker nog, daarin ook mijn kinderen zou meenemen.
Dat is, als je verstand gezond en goed is.

Maar kan een normaal mens ook een periode in zijn leven kennen waarin je verstand niet gezond en niet goed is?
Nou, dat kan ik me wel degelijk heel goed voorstellen. Het heeft een naam en het is een ziekte. Het heet depressie. Ik heb het ooit gehad.

Als je hoge koorts hebt, dan zie je met je ogen dat je ziek bent, dat er iets niet goed zit met je lichaam. Je lichaam rilt. Je hebt een verhoogde temperatuur.
De ellende met depressie is dat je aan het lichaam niet kan zien of je ziek bent. De ziekte zit in je geest. Die kan je niet zien, maar het kan desastreuzer zijn dan een sterke verhoging van je lichaamstemperatuur.

Het moet een jaar of vijftien geleden zijn geweest. Ik wist niet wat er met me aan de hand was, maar ik voelde me heel rot. Ik had geen plezier in het leven. Ik lachte niet meer. Ik was altijd boos om de kleinste dingen. Het eten was niet lekker. Mijn vrouw deed iets niet goed. Mijn kinderen deden iets waar ik boos om werd. Altijd was er wel iets waar ik over te klagen had, iets wat ik niet leuk vond en vooral iets dat me boos maakte zonder dat ik wist waarom. Die boosheid is iets anders dan de boosheid bij gezonde mensen. Gezonde mensen zijn boos, maar de boosheid trekt gauw weg. Maar bij depressieve, zieke mensen blijft die boosheid bestaan. Het gaat maar niet weg. Het lijkt alsof er een duivel op mijn schouders zat die me steeds maar negatieve gedachten influisterde. Soms was ik gewoon jaloers op mensen van wie ik dacht ze het beter hadden dan ik. Die jaloezie was een vorm van boosheid, boosheid op de ander en boosheid om mezelf: waarom heb ik niet wat de ander heeft, waarom ben ik niet als de ander?

Vaak raakte ik geïrriteerd door alles en iedereen om me heen. Waarom doen mijn vrouw en kinderen zo vervelend? Als volwassene probeer je je kinderen te ontzien en hen niet te laten merken dat je boos bent. Maar je partner, die heeft het echt te verduren. Die is een volwassene die je de huid vol kan schelden, die je de schuld kan geven van de dingen die niet goed gaan. De partner van een depressieve persoon is degene die de grootste ellende doormaakt als gevolg van de ziekte van een ander.

Boosheid heeft een nare eigenschap. Als je boos bent, wil je iets doen om die boosheid weg te halen. Als je denkt dat je partner de oorzaak is van je boosheid, wil je iets doen om te zorgen dat je partner niet meer doet wat ze doet. Je praat niet meer met haar. Je laat merken dat je boos en geïrriteerd bent. Soms wil je gewoon weg bij haar.

Het gebeurde plotseling middenin de nacht. Mijn vrouw sliep. Plotseling had ik zo’n enorme boosheid in me dat ik dacht: ik wil weg.
Om drie uur ’s nachts stapte ik in de auto en reed weg uit huis. Mijn vrouw sliep door en merkte niets.
Ik ging de snelweg op met 120 km per uur en wilde steeds harder, liefst een botsing met iets dat me weg zou halen uit deze wereld.
Ik weet niet waardoor ik rustiger werd en terugreed. Maar het was daar, plotseling zonder enig aanleiding, die neiging die je tegenwoordig een zelfmoordneiging zou noemen.

Ik realiseerde me dat en besloot naar de dokter te gaan. En die legde me het verhaal uit: depressie is een ziekte. Iedereen kan het krijgen en de oorzaken zijn heel divers.
Maar het is een ziekte waarvan je kunt genezen. Er zijn medicijnen voor.
Ik heb die medicijnen gebruikt. En ze hebben me enorm goed geholpen. Ik was binnen zes maanden weer op het been en heb er nooit meer last van gehad. Het heeft wel twee jaar geduurd voordat ik op dat punt was dat ik me realiseerde dat het een ziekte was die met medicijnen te genezen was.
Dat is ruim vijftien jaar geleden. Tot de dag van vandaag weet ik niet precies wat die depressie heeft veroorzaakt en waardoor ik ziek was geworden. Het kan van alles zijn, zei de dokter tegen mij.

Ik heb er veel van geleerd.
Ten eerste, het kan iedereen overkomen: Nibar, mij, mijn vrienden, mijn familie. Niemand kan zeggen: dit zal mij nooit overkomen.
Ten tweede, het is een ziekte en het is te genezen. Maar het moment van realisatie dat het een ziekte is, is zo verschrikkelijk moeilijk te bepalen. Een depressieve persoon is een eenzame persoon die met rust wil worden gelaten met zijn ellende en geen hulp wil omdat hij niet gelooft dat hij ziek is. Hoe moet je die persoon vertellen dat hij ziek is en dat genezing mogelijk is? Door het thema depressie in de samenleving bespreekbaar te maken zodat mensen met een depressie ergens ooit horen: het is een ziekte en het is te genezen.
Ten derde, als je het eenmaal hebt gehad, dan kun je het weer krijgen. Maar als je goede lessen eruit trekt, dan hoef je het niet te krijgen. Ik heb het niet daarna nooit meer gehad.

De belangrijkste les die ik getrokken heb is : praten, praten en nogmaals praten over de kleinste dingen die je dwars zit. Met je vrouw, je kinderen, je vrienden en iedereen die jou kan helpen. Eerlijkheid en oprechtheid kunnen pijnlijk zijn. Maar eerlijk en oprecht zijn over je gevoelens voorkomt dat je boosheid groeit in een depressie. Ach, het belangrijkst is: leer genieten van liefde in en om je heen. Het klinkt zweverig, maar het helpt wel.

Sandew Hira