Traditionele geneeskunde en integratieve gezondheidszorg

Van 11 tot en met 13 maart werd de Traditional and Integrative Health Systems Conference Suriname 2025 (Traditionele en Integratieve Gezondheidssystemen Conferentie Suriname 2025) gehouden. Dit evenement werd mede georganiseerd door de Stichting Medische Zending Suriname “Primary Health Care” (MZ-PHC), in samenwerking met The Amazon Conservation Team Guiyanas (ACT) en met ondersteuning van de stuurgroep “Ontwikkeling Traditionele en Integratieve Systemen Industrie” (OTIMSI).

Eerder, op 10 november 2017 werd in ons land een congres gehouden, met als thema Dag der Traditionele Medische Systemen. Wat de 2025 conferentie bijzonder maakt, is de context en het moment waarop ze plaatsvindt. In 2016 is men begonnen met het concipiëren van een wet voor traditionele geneeskunde. Eind 2024 werd een conceptwet ingediend bij De Nationale Assemblee (DNA) houdende “Instelling van de Autoriteit (OTIMSI) voor het reguleren van de ontwikkeling van de traditionele en integratieve medische systemen industrie in Suriname”.

De conferentie van 2025 zet een volgende stap richting een bredere nationale discussie en duurzame oplossingen ter bescherming van levende kennis, producten, toepassingen en beoefenaars van traditionele gezondheidssystemen, evenals de ecosystemen en gemeenschappen waarin zij bestaan, en om integratieve systemen te bevorderen.

De aanwezigen werden verwelkomd en toegesproken door de directeur van de MZ-PHC, Mr. Herman Jintie. Daarnaast spraken Dr. Quataro Geflo  van de PAHO/WHO, en de minister van Volksgezondheid Drs. Amar Ramadhin. Mr Jintie benadrukte in zijn toespraak dat integratieve gezondheidszorg draait om samenwerking en een holistische benadering, waarbij de patiënt centraal staat. Volgens MZ-PHC betekent gezondheid niet alleen de afwezigheid van ziekte, maar ook het bevorderen van een goede fysieke en mentale balans.

MZ-PHC is actief in rurale en traditionele inheemse gemeenschappen tot in moeilijk bereikbare verre delen van onze districten. De organisatie koestert de samenwerking met ACT en zet zich samen met haar partners in, zoals ook bleek uit de inleiding van directeur Minu Parahoe van ACT, voor bewustzijnsvergroting over de toepassing en erkenning van traditionele gezondheidszorgsystemen, en mogelijke integratie met moderne systemen. In zijn presentatie over traditionele medicijnen en duurzaamheid, trad prof.Dr. Max Huisden die OTIMSI vertegenwoordigde, meer in detail over bioactieve moleculen.

De onderdirecteur Medische Zaken bij MZ-PHC, Dr. Maureen van Dijk, ging dieper in op de kern en werking van een typisch zorgsysteem en vergeleek dit op een toegankelijke wijze – in p'kin moni – met traditionele en integratieve systemen. Victoria Morpurgo-Dest, gezondheidswetenschapper en lead consultant voor de organisatie van de conferentie, heeft inzichten gedeeld over integratieve gezondheidssystemen.

Het begrip traditionele geneeskunde doet denken aan hoe het allemaal begon: met de eerste bewoners van Suriname, onze inheemse volkeren. Na hen zijn mensen uit verschillende werelddelen onder mensonterende omstandigheden hier naar toe gebracht uit voornamelijk Afrika en Azië, weer anderen immigreerden later vrijwillig. Ontmoetingen tussen mensen met hun tradities, kennis en inzichten over gezondheid en genezing, die generatieslang via mondelinge overdracht zijn behouden. 

De conferentie trok een divers publiek waarin Surinamers met verschillende culturele achtergronden, waaronder inheemse volkeren, marrons en andere groepen. Er waren traditionele leiders, beoefenaars van traditionele geneeskunde, vertegenwoordigers van gezondheidsberoepen, milieuwetenschappers en de inheemse media. In een sfeer van wederzijds respect en samenwerking, inspirerende presentaties en paneldiscussies, werd er aandachtig geluisterd naar mannen en vrouwen, zowel ouderen als jongeren die hun boodschappen effectief wisten te communiceren, in verschillende talen. 

Vertegenwoordigers uit andere delen van Zuid-Amerika zoals Brazilië presenteerden programma's voor bescherming van het eigene tegen uitwissing door externe invloeden. De overdracht aan jongere inheemsen geniet daar ondersteuning door gericht beleid en formeel onderwijs in hún taal en in hun woongebied, verzorgd door eerbiedwaardige meesters: het eigene leren kennen en waarderen. Uit Curaçao behandelde Prof. Carl Camelia het thema Evidence-Based Model for Integration of Traditional Medicine. 

Het onderwerp is complex en veelomvattend, met raakvlakken tussen meerdere disciplines, mens- en milieuwetenschappen, sectoren en overheidsinstanties. Men spreekt van een interculturele en interwetenschappelijke dialoog. De conferentie is tijdig, gezien de lopende discussies over socio-bioeconomie binnen de Amazone-landen en de mondiale klimaatproblematiek, en waarbij het grondenrechtenvraagstuk een belangrijke kwestie is.

Wet- en regelgeving specifiek afgestemd op de Surinaamse context, ter garantie van rechtvaardigheid, veiligheid en duurzaamheid in traditionele en integratieve gezondheidssystemen waarbij de mens centraal staat, met bescherming en beheer van gezonde ecosystemen, ontbreekt nog. Wereldwijd groeit de erkenning en aandacht voor traditionele en integratieve gezondheidssystemen, evenals consensus over het dekoloniseren van paradigma’s en het omarmen van een integratieve aanpak. Op de lange weg voor ons, biedt de conferentie een platform aan voor intensievere en zorgvuldigere dialoog en uit.

Dr. Joy dos Santos-Themen