Vaclav Havel van 'Fluwelen Revolutie' overleden

De oud-president van Tsjechië en voormalige dissident Václav Havel is op 75-jarige leeftijd overleden. Hij was langdurig ziek. Op het Wenceslasplein in het centrum van Praag hebben duizenden Tsjechen bloemen neergelegd en kaarsen aangestoken voor de overleden Václav Havel. Op dit plein speelde zich in 1989 de Fluwelen Revolutie af, die werd aangevoerd door Havel.
Wereldleiders roemen zijn inzet voor vrijheid en democratie. President Obama zei dat Havel heeft aangetoond dat moreel leiderschap sterker is dan welk wapen dan ook. De Duitse bondskanselier Angela Merkel ziet Havel als een "groot Europeaan". "Zijn inzet voor vrijheid en democratie zal evenmin worden vergeten als zijn grote menselijkheid. Juist wij Duitsers hebben veel aan hem te danken", zei Merkel.

Ook de Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Guido Westerwelle, ziet Havel als een grondlegger van de Europese eenwording. "Ik maak een buiging voor deze grote strijder voor democratie en vrijheid", zei hij. "We treuren samen met het Tsjechische volk."

Groot verlies

Volgens de Franse president Sarkozy heeft Europa één van zijn wijze mannen verloren. De Tsjechische minister-president Petr Necas noemt de dood van Václav Havel een groot verlies. "Het is aan zijn inzet te danken dat Tsjechië zich op het westen heeft gericht". De huidige president van Tsjechië Vaclav Klaus zegt dat Havel het symbool is geworden van de moderne Tsjechische staat.

De voorzitter van de Europese Commissie Barroso zegt dat de naam van Havel voor altijd aan de vereniging van Europa verbonden zal zijn. Vanuit Zweden liet de minister van Buitenlandse Zaken Carl Bildt op Twitter weten dat Havel "een van de grootste Europeanen van ons tijdperk" was. "Zijn roep om vrijheid plaveide de weg voor een geheel en vrij Europa."

Groot figuur
Havel gaat de geschiedenis in als een groot politiek figuur uit de 20ste eeuw. Een briljant schrijver van toneelstukken en teksten. De moedige dissident, die als schrijver én als president bleef hameren op een tolerante democratie. In 1960 publiceerde hij zijn eerste bundel met korte verhalen en gedichten, later ging hij ook toneelstukken schrijven. In zijn werk gaf hij kritiek op het communistisch regime in het toenmalige Tsjecho-Slowakije. In 1968 kreeg hij daarom kreeg een publicatieverbod.

Havel richtte de mensenrechtenorganisatie Charta '77 op, waarvan hij de woordvoerder werd. Vanwege zijn politieke activiteiten werd hij in 1979 veroordeeld tot een langdurige gevangenisstraf. Onder internationale druk kwam hij echter na vier jaar later vervroegd vrij. Eind jaren 80 was hij het boegbeeld van de zogenoemde fluwelen revolutie: de vreedzame omwenteling in Tsjecho-Slowakije, die het einde betekende van het communisme in zijn land. Vlak daarna werd Havel gekozen tot president.

Verlegen
Volgens critici werd Havel als president een andere man. Naar buiten toe speelde hij tegen-wil-en dank de rol van de verlegen president, de moralist die bleef hameren op principes als tolerantie en anti-nationalisme. Binnen de muren van het presidentieel paleis gedroeg hij zich als een koning van wie het oordeel en gezag onaantastbaar waren. De opsplitsing van zijn land in een onafhankelijk Tsjechië en Slowakije ervoer Havel als een persoonlijke nederlaag. In juli 1992 trad hij daarom af.

In februari 1993 was Havel terug. Nu als de eerste president van de Tsjechische republiek. Maar de magie van zijn leiderschap kwijnde weg. De verbeelding en inspiratie waren weg. De functie van president was uitgekleed door premier Klaus en het parlement. De hooggestemde idealen van Havel bleken onbruikbaar voor problemen als werkloosheid en inflatie. In het buitenland bleef Havel onveranderd populair.

Gezondheid
Havel werd eind 1996 geopereerd: een kwaadaardige tumor en de helft van zijn rechterlong werden verwijderd. Ook daarna bleef hij allerlei gezondheidsklachten houden. In 1998 werd hij herkozen als president, maar zijn populariteit onder het volk nam af. Toen zijn termijn er in 2003 op zat, was een derde termijn grondwettelijk onmogelijk.

Hoewel zijn eigen volk op het eind van zijn leven steeds meer op hem uitgekeken raakte, blijft hij voor velen, in binnen- en buitenland, een held. "Leven in waarheid", was zijn motto, nu hij dood is zal vooral dát van hem in de herinnering voortleven.