Analisten: Echte test Pakistan begint na verkiezingen

De worstelende democratie in Pakistan wordt geconfronteerd met opeenvolgende crises – politiek, economisch, op veiligheidsgebied en vooral op het gebied van legitimiteit, zeggen deskundigen.

Vier maanden nadat Pakistan oorspronkelijk nationale verkiezingen zou houden, zullen de 128 miljoen kiezers van het land donderdag de kans krijgen om hun volgende federale regering te kiezen, te midden van hardhandig optreden vóór de verkiezingen tegen de partij van voormalig premier Imran Khan en een klimaat van onrust, politieke en economische instabiliteit.

Ruim 90.000 stemhokjes verspreid over het land met 241 miljoen inwoners zijn vanmorgen opengegaan.

Naast de 266 zetels in de Nationale Vergadering van het land, zullen de kiezers ook leden kiezen voor de wetgevende macht van de vier Pakistaanse provincies. In de Nationale Assemblee heeft een partij minimaal 134 zetels nodig om een absolute meerderheid te behalen. Maar partijen kunnen ook een coalitie vormen om de drempel te bereiken.

Het stemmen zal doorgaan tot 17.00 uur lokale tijd en als de tabellering van de resultaten soepel verloopt, kan de winnaar binnen een paar uur duidelijk zijn.

Toch waarschuwen analisten er nu al voor dat de echte test van Pakistans poging tot democratie zal beginnen na de verkiezingen, wanneer een nieuwe regering zal worden geconfronteerd met een groot aantal uitdagingen die zij zal erven, en met vragen over haar legitimiteit.

"Hoewel de verkiezingsresultaten een gevoel van tijdelijke stabiliteit kunnen geven, wordt het voor zowel het publiek als de partijleiders steeds duidelijker dat duurzaamheid op de lange termijn alleen kan worden bereikt als deze cyclus van politieke manipulatie wordt doorbroken", aldus analist en columnist Danyal Adam Khan. Hij verwijst naar een wijdverbreid sentiment in Pakistan dat het verkiezingsproces is beïnvloed door het machtige militaire establishment van het land om Imran Khan's Pakistaanse Tehreek-e-Insaf (PTI) partij een eerlijke kans te ontzeggen.

Slechts een dag voor de verkiezingen kwamen bij drie bomaanslagen, twee in het zuidwesten van Balochistan en één in Karachi, Sindh, ruim dertig mensen om het leven. Het afgelopen jaar zijn in het hele land ruim duizend mensen omgekomen bij geweld. Ondanks toezeggingen van de interim-regering blijft de vrees voor internetsluiting in sommige gebieden en enig verkiezingsgeweld bestaan.

En de economie zit in het slop, met een inflatie die rond de 30 procent schommelt, 40 procent van de bevolking die onder de armoedegrens zit, een snel depreciërende munt en bijna driekwart van de bevolking er volgens recente opiniepeilingen van overtuigd is dat de zaken nog slechter kunnen worden.

Keerpunt
Veel kiezers en experts hebben tegen Al Jazeera gezegd dat deze problemen nog zijn verergerd door pogingen om vrije en eerlijke verkiezingen te ondermijnen.

Bij de verkiezingen van donderdag, vandaag, is de drievoudig voormalig premier Nawaz Sharif de grootste kanshebber. Zijn aanhangers  noemen hem de 'Leeuw van Punjab'. Als zijn Pakistan Muslim League-Nawaz (PMLN) de meeste zetels wint, kan hij mogelijk voor de vierde keer premier worden.

Critici beweren echter dat zijn status als koploper niet te danken is aan een inspirerende campagne, maar eerder aan de machinaties van de machtigste entiteit van Pakistan: het militaire establishment.

Zes jaar geleden bevond Sharif zich in hun vizier, eerst gediskwalificeerd voor het premierschap in 2017 en vervolgens in 2018 voor tien jaar gevangengezet op beschuldiging van corruptie, slechts twee weken voor de verkiezingen.

Zijn verwijdering en de ondergang van de PMLN waren schijnbaar georkestreerd om de weg vrij te maken voor de opkomst van voormalig cricketspeler en filantroop Imran Khan. Hoewel hun eerste huwelijksreis veelbelovend leek, ontstonden er scheuren en na bijna vier jaar werd Khan de eerste Pakistaanse premier die werd afgezet via een motie van wantrouwen, waarmee een veelzeggende trend in de 77-jarige geschiedenis van het land werd voortgezet: geen enkele premier heeft ooit zijn vijfjarige termijn volbracht.

Khan’s relatie met het leger bereikte zijn dieptepunt op 9 mei 2023, toen hij kort werd gearresteerd wegens corruptie. Als reactie daarop kwamen zijn partijwerkers en aanhangers in opstand, waarbij ze zich richtten op regerings- en militaire installaties.

Voor een land met meer dan dertig jaar direct militair bestuur, waar het leger als instituut diep verweven is met het sociale weefsel, was de reactie van de staat op Khan en de PTI wreed. Duizenden partijmedewerkers werden gearresteerd, belangrijke leiders werden gedwongen af te treden. Khan zelf kreeg te maken met meer dan 150 gevallen, waarvan vele schijnbaar lichtzinnig. Uiteindelijk werd hij afgelopen augustus gevangen gezet in een corruptiezaak, wat leidde tot zijn diskwalificatie voor de verkiezingen. Vorige week ontving hij meerdere veroordelingen in verschillende zaken.

De grootste klap voor de partij vóór de verkiezingen van 8 februari kwam echter in januari, toen hun iconische 'krekelknuppel'-verkiezingssymbool werd ingetrokken vanwege het overtreden van de interne verkiezingsregels van de partij.

Het besluit betekende dat Khan en zijn partij, volgens opiniepeilingen misschien wel de meest populaire van het land, geen andere keus hadden dan kandidaten als onafhankelijken op te stellen, elk met hun eigen symbool.

De PTI beweert ook dat hun kandidaten zijn lastiggevallen en zelfs zijn ontvoerd, waardoor ze gedwongen zijn hun campagnes stop te zetten. De partij heeft geklaagd over beperkingen die zijn opgelegd aan bijeenkomsten en over de berichtgeving in de media over hun benarde situatie. Deze beschuldigingen hebben ertoe geleid dat experts dit als een van de meest besmette verkiezingen in de geschiedenis van het land beschouwen.

De terugkeer van Sharif in november vorig jaar viel samen met de gevangenneming van zijn rivaal, en al zijn veroordelingen en aanklachten werden binnen enkele weken ingetrokken. Het verbod van het Hooggerechtshof dat hem werd opgelegd om aan verkiezingen deel te nemen, werd opgeheven, waardoor de weg voor hem werd vrijgemaakt om zijn partij te leiden.

Nu Khan achter de tralies zit, lijkt Bilawal Bhutto-Zardari, zoon van voormalig president Asif Ali Zardari en tweevoudig ex-premier Benazir Bhutto, de op een na sterkste kanshebber.

Als telg uit de Bhutto-dynastie en leider van de Pakistaanse Volkspartij (PPP) heeft Bhutto-Zardari door het hele land campagne gevoerd, hoewel de kernsteun van de PPP vooral in Sindh blijft liggen.

'Beschimpen democratie'
Het harde optreden tegen de PTI heeft bij veel analisten vragen doen rijzen over de legitimiteit van de verkiezingen.

Danyal Adam Khan, de columnist, zei dat, hoewel de politieke onderdrukking niet geheel ongekend is, wat er vóór de verkiezingen is gebeurd een "flagrante aanfluiting" van het democratische proces is.

"Ondanks de eigen rol van de PTI bij het bevorderen van een cultuur van het belasteren van politieke tegenstanders, is hun succes bij de stembus een zaak die het publiek moet beslissen', zei hij tegen Al Jazeera.

Politiek analist Benazir Shah erkende de geschiedenis van manipulatie bij de verkiezingen in Pakistan, maar zei dat jonge kiezers – de grootste demografische groep van het land – de kans hadden om hun stem te laten horen.

"Van de 128 miljoen kiezers in Pakistan is ruim 45 procent tussen de 18 en 35 jaar oud. Historisch gezien hebben ze niet veel bijgedragen aan de verkiezingen, maar het is hun moment om te schitteren en hun mening te uiten", zei ze.

Pakistan heeft historisch gezien een relatief lage opkomst in de peilingen; alleen de vorige twee verkiezingen (in 2013 en 2018) kenden sinds 1985 een opkomst van meer dan 50 procent.

Volgens verkiezingsstatistieken overschreed de opkomst van kiezers tussen de 18 en 30 jaar vanaf 1997 nooit meer dan 40 procent, maar bereikte het in 2018 een hoogtepunt van 37 procent.

"Ondanks alle beschuldigingen van manipulatie vóór de verkiezingen, hoop ik nog steeds op een hoge opkomst, waarbij de jonge mensen binnenkomen en stemmen op de partij van hun keuze", zei de in Lahore gevestigde sjah.

'Hoop is schaars'
Naast zorgen over politieke vervolging is er ook sprake van een ernstige economische situatie. Inflatie en muntdevaluatie schetsen een somber beeld.

Het land stond vorig jaar op de rand van een faillissement toen de toenmalige premier Shehbaz Sharif er in juni in slaagde een leningpakket van 3 miljard dollar van het Internationaal Monetair Fonds (IMF) te verkrijgen, dat in maart afloopt.

Het aanpakken van de economie zal de grootste verantwoordelijkheid van de volgende regering zijn, zei voormalig premier Shahid Khaqan Abbasi. En om dat te doen, zei hij, zullen de nieuwe leiders van het land geloofwaardigheid nodig hebben.

"Pakistan lijdt nog steeds onder de politieke en economische gevolgen van de gemanipuleerde verkiezingen in 2018 toen Sharif feitelijk uit de strijd werd gedwongen. Elke perceptie van manipulatie bij de verkiezingen van 2024 zal echter zeer schadelijk zijn voor de economie", vertelde hij aan Al Jazeera.

Nu de laatste opiniepeilingen een overwinning voor het PMLN voorspellen, zijn er vragen gerezen over de vraag of de resultaten van 9 februari enige vorm van stabiliteit kunnen brengen in het onstabiele politieke landschap van het land.

Danyal Adam Khan zei dat hij frustratie en woede verwacht van degenen die zich van hun rechten ontdaan voelen, maar waarschuwt voor het voortzetten van een cyclus van wraak.

Analist Shah uitte ook zijn pessimisme en vreesde verdere maatschappelijke polarisatie als de PTI zich oneerlijk vertegenwoordigd zou voelen.

"Ik heb het gevoel dat er nog meer verdeeldheid in de samenleving zal ontstaan als een politieke partij en haar kiezers [PTI] zullen denken dat ze onderdrukt zijn en dat ze het gevoel zullen hebben dat ze geen eerlijke vertegenwoordiging in de peilingen hebben gekregen. Dit zal op de lange termijn behoorlijk schadelijk zijn voor het land", voegde ze eraan toe.

Voormalig premier Abbasi zei dat hij een gebrek aan publieke belangstelling voor de verkiezingen voelde, wat een gebrek aan optimisme weerspiegelt. Het zou van vitaal belang zijn, zei hij, voor Pakistan om duidelijkheid over de relatie te ontwikkelen tussen haar politieke, gerechtelijke en militaire instellingen.

"Het scenario na de verkiezingen zal afhankelijk zijn van het vermogen van de leiders van het land om al deze kwesties aan te pakken", zei de ex-premier. "De hoop op oplossingen is schaars, dus we kunnen alleen maar hopen dat het optimisme de overhand krijgt."