Chinese ex-premier Li Keqiang overleden

De Chinese voormalige premier Li Keqiang is vrijdag overleden aan een hartaanval, amper zeven maanden na zijn pensionering na een decennium waarin zijn hervormingsgezinde ster was vervaagd. Hij was 68 jaar.

Ooit gezien als een van de belangrijkste kandidaten voor het leiderschap van de Communistische Partij, werd Li de afgelopen jaren buitenspel gezet door president Xi Jinping, die zijn greep op de macht verstevigde en de op één na grootste economie ter wereld in een meer staatistische richting stuurde.

De elite-econoom Li had een meer open markteconomie gesteund en pleitte voor hervormingen aan de aanbodzijde in een aanpak die 'Likonomics' werd genoemd en die nooit volledig werd geïmplementeerd.

Uiteindelijk moest hij buigen voor Xi's voorkeur voor meer staatscontrole, en zijn voormalige machtsbasis nam af in invloed toen Xi zijn eigen acolieten op machtige posities installeerde.

"Kameraad Li Keqiang kreeg de afgelopen dagen, terwijl hij aan het rusten was in Shanghai, op 26 oktober een plotselinge hartaanval en nadat alle pogingen om hem weer tot leven te wekken mislukten, stierf hij op 27 oktober om tien minuten na middernacht in Shanghai", meldde de staatsomroep CCTV.

Een officieel overlijdensbericht dat vrijdag door staatsmedia Xinhua werd gepubliceerd, noemde zijn dood een "enorm verlies voor de partij en de natie', en omschreef hem als een "uitstekende leider".

"We moeten ons verdriet omzetten in kracht, leren van zijn revolutionaire geest, nobele karakter en fijne stijl", zei Xinhua.

Het overlijdensbericht somde zijn beleidsresultaten op en zei vier keer dat Li zijn werk uitvoerde onder het 'sterke leiderschap' van Xi.

Er was een stortvloed van verdriet en shock op de Chinese sociale media, waarbij sommige overheidswebsites zwart-wit gingen als officieel teken van rouw. Het microblogplatform Weibo veranderde zijn 'like'-knop in een 'rouw'-pictogram in de vorm van een chrysant op zijn mobiele app.

"Hij is pas 68. Hij heeft waarschijnlijk nog niet van zijn leven genoten, toch? Hij is de hele tijd druk bezig geweest met het vervullen van de belangrijke verantwoordelijkheden van het land", zegt een 74-jarige gepensioneerde uit Shanghai, bijgenaamd Xu. "We zijn allemaal erg verdrietig."

Li was tien jaar lang premier en hoofd van het Chinese kabinet onder Xi, totdat hij in maart alle politieke functies neerlegde.

Bij het leggen van een krans in augustus 2022 bij een standbeeld van Deng Xiaoping – de leider die transformationele hervormingen in de Chinese economie bracht – beloofde Li: "Hervormingen en openstelling zullen niet stoppen. De Yangtze en de Gele Rivier zullen niet van koers veranderen."

Videoclips van de toespraak, die viraal gingen maar later werden gecensureerd op de Chinese sociale media, werden algemeen gezien als gecodeerde kritiek op het beleid van Xi.

Li leidde ook tot debat over armoede en inkomensongelijkheid in 2020 toen hij zei dat 600 miljoen mensen in het steeds rijkere land minder dan 140 dollar per maand verdienden.

Einde van een tijdperk
Sommige Chinese intellectuelen en leden van de liberale elite uitten op een semi-particulier WeChat-kanaal dat ze geschokt en ontzet waren over het heengaan van een baken van liberale economische hervormingen, terwijl sommigen zeiden dat dit het einde van een tijdperk betekende.

"Li zal waarschijnlijk herinnerd worden als pleitbezorger voor de vrijere markt en voor de have-nots", zegt Wen-Ti Sung, een politicoloog aan de Australian National University. "Maar bovenal zal hij herinnerd worden zoals het had kunnen zijn."

Alfred Wu, universitair hoofddocent aan de Lee Kuan Yew School of Public Policy in Singapore, zei: "Al dit soort mensen bestaan niet langer meer in de Chinese politiek."

Li was minder invloedrijk dan zijn directe voorgangers als premier, Zhu Rongji en Wen Jiabao, zei Wu. "Hij stond buitenspel, maar wat had hij nog meer kunnen doen? Het was heel moeilijk voor hem, met de beperkingen waarmee hij onder Xi te maken kreeg."

Adam Ni, een onafhankelijke politieke analist van China, omschreef Li als "een premier die machteloos stond toen China een scherpe wending nam van hervormingen en openheid".

Een lovend profiel in de staatsmedia uit 2014 van Li, waarin hij werd geprezen als "een kalme en stoere muurbreker", ging viraal kort nadat zijn dood was aangekondigd. Het benadrukte zijn harde werk en vasthoudendheid bij het aandringen op economische hervormingen.

Li's frequente bezoeken aan ramplocaties en zijn gemakkelijke kameraadschap wanneer hij met gewone mensen sprak, werden ook benadrukt in de Chinese staatsmedia.

Sommige gebruikers van sociale media noemden een nummer genaamd "Sorry it was not you", in een andere verhulde verwijzing naar Xi. Het lied ging viraal rond de dood van voormalig president Jiang Zemin in november vorig jaar voordat het werd gecensureerd.

Afnemende reformistische factie
Gepensioneerde Chinese leiders blijven doorgaans onopvallend. Li werd voor het laatst in het openbaar gezien tijdens een privérondleiding door de Mogao-grotten, een toeristische attractie in het noordwesten van China. Video's op sociale media lieten hem goedgehumeurd zien: zonder hulp de trap op lopen en zwaaien naar de opgewonden menigte.

Li werd geboren in de provincie Anhui in het oosten van China, een arm landbouwgebied waar zijn vader ambtenaar was en waar hij tijdens de Culturele Revolutie naar het veld werd gestuurd.

Tijdens zijn rechtenstudie aan de prestigieuze Universiteit van Beijing raakte Li bevriend met fervente voorstanders van democratie, van wie sommigen regelrechte uitdagers van de partijcontrole zouden worden.

De zelfverzekerde Engelsspreker werd ondergedompeld in de intellectuele en politieke gisting van het decennium van hervormingen onder Deng. Die periode eindigde in 1989 met de pro-democratische protesten op het Tiananmenplein, die door het leger werden neergeslagen.

Na zijn afstuderen sloot Li zich aan bij de Jeugdliga van de Communistische Partij, waarna een hervormingsgezinde ladder naar een hoger ambt volgde.

Hij klom op in de Jeugdliga terwijl hij een masterdiploma in de rechten behaalde en vervolgens een doctoraat in de economie behaalde onder leiding van professor Li Yining, een bekend pleitbezorger van markthervormingen.

Voordat hij in Beijing de elitepolitiek betrad, was hij provinciaal partijhoofd in Henan, een arme regio in centraal China, en in de rustbeltprovincie Liaoning, grenzend aan Noord-Korea.

Zijn beschermheer was Hu Jintao, een voormalige president van een politieke factie die losjes rond de Youth League was gebaseerd. Nadat Xi in 2012 de functie van partijchef overnam, ondernam hij stappen om de factie op te splitsen.

Li laat zijn vrouw Cheng Hong, een professor Engels, en hun dochter achter.