Verkiezingen te midden van toenemend geweld in Ecuador

Ecuador is bijna twee keer zo groot als Suriname met 18 miljoen inwoners. Het ligt aan de Stille Oceaan, tussen Colombia en Peru. Afgelopen zondag waren er presidentsverkiezingen in Ecuador. De uitslag was bij het publiceren van deze column nog niet bekend. De verkiezingen vinden plaats terwijl het land steeds meer in de greep van geweld komt. Wat is er aan de hand?

Van vredelievend naar gewelddadig
In 2018 telde Ecuador 991 moorden en Suriname 38. Omdat de bevolking echter veel groter is in Ecuador wordt internationaal gerekend met aantal moorden per 100.000 inwoners en dan komt het cijfer van Ecuador voor 2018 op 5,8, terwijl dat van Suriname 6,4 was. Relatief waren er dus meer moorden in Suriname dan in Ecuador. In de afgelopen jaren is het aantal moorden in Ecuador echter enorm toegenomen. In 2022 waren het er 4.539 oftewel 25,5 per 100.00 inwoners (in Suriname waren er 47 moorden dat jaar zo een 7,4 per 100.000) en dit jaar zijn er al 5.900 moorden gepleegd.  Dit is duidelijk geen normale toename van geweld.

De meerderheid van de moorden word gepleegd door de drugsmaffia in onderlinge gevechten, strijd om territorium en invloed. Maar in 2022 zijn er ook 71 politieagenten gedood. Het gaat vooral om cocaïne, die vanuit de havens verscheept wordt en de meeste moorden vinden dan ook plaats in de havenstad Guayaquil en omgeving. Peru en Colombia, de buurlanden, zijn de landen die het meeste cocaïne produceren. De Mexicaanse drugskartels m.n. het Sinaloa kartel en het Jalisco New Generation kartel, hebben hun invloed -maar ook hun onderlinge rivaliteit- naar Ecuador uitgebreid. Zij vervoeren cocaïne uit Colombia via Ecuador naar de Verenigde Staten en andere landen. Er zijn ook Colombiaanse kartels betrokken en intussen zijn er lokale bendes ontstaan met connecties naar de buitenlandse kartels.

Politieke moorden
Het geweld is dus de laatste jaren geïmporteerd. Er gaat veel geld in dat circuit om en zij kopen invloed op elk niveau. Ecuador probeert de drugsexport tegen te gaan en regelmatig worden er grote hoeveelheden cocaïne in beslag genomen.  Vorig jaar werd bijna 200 ton in beslag genomen met een waarde in de miljarden dollars. Dat betekent dat de drugssmokkel vanuit Ecuador enorm is, want in de praktijk wordt hooguit 10% in beslag genomen.

Precies 11 dagen voor de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, werd presidentskandidaat, en zeer verdienstelijke journalist, Fernando Villavicencio vermoord tijdens zijn campagne. Hij wilde vooral de corruptie aanpakken en had in de loop der jaren reeds vele dossiers openbaar gemaakt. Door zijn werk is de oud president Rafael Correa veroordeeld voor corruptie. Die is gevlucht naar België, want zijn vrouw is Belgische. Ook liet zijn werk zien hoe China en de grote oliemaatschappijen de olie-export in Ecuador domineerden.

Hij heeft ook aangetoond dat het Mexicaanse Sinaloa kartel in Ecuador actief was. Hij vertelde dat hij door de kartels bedreigd werd. Het was de eerste presidentskandidaat die ooit in Ecuador is vermoord. Ook de huidige president, Guillermo Lasso, werd door Villavicencio, die inmiddels lid van het parlement was, beschuldigd van corruptie.  
Opmerkelijk is dat de zeven personen die opgepakt waren i.v.m. de moord op Villavicencio, de afgelopen week allemaal in de gevangenis vermoord zijn. Ze zaten in twee gevangenissen. Er is veel geweld in de gevangenissen.

Beide presidentskandidaten voeren campagne in kogelvrije vesten. In Ecuador is elke burger tussen de 18 en 64 jaar verplicht te stemmen, anders riskeer je een boete van omgerekend US$ 45.

Tweede ronde presidentsverkiezingen
President Lasso was bang dat het parlement hem in staat van beschuldiging zou stellen en heeft het parlement twee jaar eerder ontbonden, waardoor de verkiezingen nu gehouden worden. Bij de ontbinding van het parlement moest hij zelf ook aftreden en verkiezingen uitschrijven. De verkiezingen zijn voor de laatste 18 maanden van zijn termijn en dus niet voor de gebruikelijke vier jaar.

De verkiezingen van zondag gaan om de tweede ronde van de presidentsverkiezingen. Dit is nodig omdat geen van de kandidaten in de eerste ronde meer dan 50% van de stemmen had gehaald. Luisa Gonzalez en Daniel Noboa haalden de meeste stemmen in de eerste ronde (resp. 34% en 23%).

Luisa Gonzalez (45 jaar) is de kandidaat van de Revolución Ciudadana (Revolutie van de burgers), de partij van Rafael Correa, de veroordeelde ex-president. Zij is goed geschoold als jurist met nog twee additionele master titels. Ze was kort parlementarier, maar nog vrij onbekend. Ze trekt echter veel stemmen, omdat Correa nog steeds een sterke regionale aanhang heeft. De partij is meer links gericht met een sterk accent op sociale uitgaven. Als ze gekozen wordt zal ze de eerste vrouwelijke president van Ecuador zijn.

Daniel Noboa (35 jaar) is de zoon van de rijkste man van Ecuador en heeft ook drie master titels en was ook kort parlementariër. Zijn vader, Alvaro Noboa, heeft vijf keer meegedaan aan de presidentsverkiezingen, maar nooit gewonnen. De familie Noboa heeft grote belangen in de bananenindustrie. Daniel Noboa was de verrassing van de eerste ronde, want niemand had verwacht dat hij het zo goed zou doen. Hij is kandidaat van de Acción Democrática Nacional (Nationale Democratische Actie; dat is een alliantie met twee partijen (de PID en MOVER). Hij wordt gezien als vertegenwoordiger van de zakenelite, maar zelf profileert hij zich als een jonge politicus die verandering wil brengen. Als hij wint zal hij de jongste president ooit in Ecuador zijn.

Peilingen
In de laatste peilingen lag Noboa (41,5%) iets voor op Gonzalez (36,4%).  93% van de kiezers vindt dat het slecht gaat in Ecuador. Het bestrijden van de criminaliteit is duidelijk de belangrijkste issue voor de kiezers. Geen van beide kandidaten lijkt voldoende hierop ingespeeld te hebben. Pas in het laatste debat gingen zij er meer op in. Om het geweld te bestrijden wil Noboa meer controle aan de grens en in de havens. Ook wil hij de ergste criminelen in drijvende gevangenissen. Gonzalez wil de luchthavens, havens en grenzen militariseren en flink geld investeren in de politie. De burgers van Ecuador krijgen in ieder geval een jonge, goed geschoolde, nieuwe president, maar of die in de komende korte termijn van 18 maanden het geweld zal kunnen bedwingen, valt te betwijfelen.

Marten Schalkwijk

Politiek analyst