Rusland stemt in graandeal met Oekraïne te verlengen

Rusland heeft ingestemd met een verlenging van twee maanden van een deal die Oekraïne in staat heeft gesteld graan via de Zwarte Zee te verschepen naar delen van de wereld die met honger kampen. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft het besluit woensdag aangekondigd. De oorlog tussen Rusland en Oekraïne heeft de graan duurder gemaakt en de wereldwijde voedselzekerheid in gevaar gebracht.

Turkije en de VN hebben halverwege vorig jaar bemiddeld in het doorbraakakkoord met de strijdende partijen, dat gepaard ging met een afzonderlijke overeenkomst om transporten van Russisch voedsel en kunstmest te vergemakkelijken waarvan Moskou volhoudt dat ze niet zijn toegepast.

Rusland had gedreigd zich terug te trekken als zijn zorgen donderdag niet waren weggenomen. Een dergelijke crisis is niet nieuw: met een vergelijkbare verlenging in maart besloot Rusland eenzijdig om de deal met 60 dagen te verlengen in plaats van de 120 dagen die in de overeenkomst staan.

De woordvoerster van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken, Maria Zakharova, zei woensdag dat de problemen "op technisch niveau" moeten worden opgelost. Noch zij, noch Erdogan noemde enige concessies die Moskou mogelijk heeft ontvangen.

"We zullen onze inspanningen voortzetten om ervoor te zorgen dat aan alle voorwaarden van de overeenkomst wordt voldaan, zodat deze in de volgende periode wordt voortgezet", zei Erdogan, die het langverwachte besluit aankondigde twee dagen nadat hij gedwongen was tot een tweede ronde bij de Turkse presidentsverkiezingen.

De uitbreiding van het Black Sea Grain Initiative is een overwinning voor landen in Afrika, het Midden-Oosten en delen van Azië die afhankelijk zijn van Oekraïense tarwe, gerst, plantaardige olie en andere betaalbare voedselproducten, vooral nu de droogte zijn tol eist. De deal hielp het afgelopen jaar de prijzen van voedselproducten zoals tarwe te verlagen, maar die opluchting bereikte de keukentafels niet.

"Oekraïense en Russische producten voeden de wereld", zei VN-secretaris-generaal António Guterres. "Ze zijn belangrijk omdat we nog steeds in de greep zijn van een recordbrekende crisis in de kosten van levensonderhoud."

Vicepremier Alexander Kubrakov verwelkomde de verlenging, maar benadrukte dat de deal "effectief moet werken". Op Facebook gaf hij Rusland de schuld dat het op de hielen zat bij gezamenlijke inspecties van schepen door Russische, Oekraïense, VN- en Turkse functionarissen.

Gemiddelde dagelijkse inspecties – bedoeld om ervoor te zorgen dat schepen alleen voedsel vervoeren en geen wapens die beide partijen kunnen helpen – zijn gestaag gedaald van een piek van 10,6 in oktober tot 3,2 vorige maand. Ook de verzendingen van Oekraïens graan zijn de afgelopen weken afgenomen.

Rusland had ontkend het werk te vertragen. Sinds 6 mei hebben geen schepen toestemming gekregen om de drie open havens van Oekraïne binnen te varen, en Kubrakov zegt dat er bijna 70 schepen in Turkse wateren wachten om deel te nemen.

Rusland verscheept ondertussen recordhoeveelheden tarwe via andere havens. Critici t suggereren dat Moskou concessies deed of probeerde af te dwingen op gebieden zoals westerse sancties.

Dankzij de deal kan meer dan 30 miljoen ton Oekraïens graan worden verscheept, waarvan meer dan de helft naar ontwikkelingslanden gaat. China, Spanje en Turkije zijn de grootste ontvangers, en Rusland zegt dat voedsel niet naar de armste landen gaat.

Guterres heeft gezegd dat ontwikkelde landen Oekraïense maïs binnenhalen voor veevoer, terwijl opkomende economieën "het grootste deel" van het graan krijgen voor mensen om te eten. Hij merkte op dat de export de prijzen voor iedereen verlaagt.

"Vooruitkijkend hopen we dat de export van voedsel en kunstmest, waaronder ammoniak, uit de Russische Federatie en Oekraïne de wereldwijde toeleveringsketens veilig en voorspelbaar zal kunnen bereiken", zei de VN-chef woensdag.

De VS zei dat Rusland moet stoppen met het creëren van hindernissen voor de deal. "We zouden Moskou er niet om de paar weken aan moeten herinneren om hun beloften na te komen en te stoppen met het gebruiken van de honger van mensen als wapen in hun oorlog tegen Oekraïne", zei plaatsvervangend woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken, Vedant Patel, tegen verslaggevers.

Rusland zal naar verwachting meer tarwe exporteren dan enig land ooit heeft gedaan in één jaar tijd, namelijk 44 miljoen ton, zei Caitlin Welsh, directeur van het Global Food Security Program van het Centre for Strategic and International Studies.

Handelsstromen die worden bijgehouden door financiële gegevensleverancier Refinitiv laten zien dat Rusland in april iets meer dan 4 miljoen ton tarwe exporteerde, het hoogste volume voor de maand in vijf jaar, na record- of bijna-recordhoogtes in verschillende voorgaande maanden.

Volgens Refinitiv bereikte de export sinds afgelopen juli 32,2 miljoen ton, 34% meer dan in dezelfde periode vorig seizoen.

Welsh zegt dat Rusland weet dat hoe minder graan Oekraïne kan exporteren, hoe meer het het tekort kan compenseren. En door beperkingen op transporten over de Zwarte Zee zou het door oorlog verscheurde land meer moeten vertrouwen op landroutes door de Europese Unie, wat tot woede heeft geleid bij zijn buren.

"Hoe meer het de toegang van Oekraïne tot de havens aan de Zwarte Zee beperkt, hoe beter het is voor zijn politieke invloed op handelspartners en hoe beter het is voor Rusland in de zin dat het de eenheid tussen de EU-lidstaten en hun steun aan Oekraïne onder druk zet", zei ze. .

Met de Oekraïense tarweoogst in juni en de noodzaak om die oogst in juli te verkopen, is behoud van een scheepvaartcorrido voor de Zwarte Zee de sleutel om te voorkomen dat "nog een groot deel tarwe en andere granen van de markt wordt gehaald", zegt William Osnato, een senior onderzoeksanalist bij Gro Intelligence, een bedrijf voor landbouwgegevens en -analyse.

Het komt omdat plaatsen als Marokko, Tunesië, Algerije, Syrië en Oost-Afrika – grote importeurs van voedsel – worden geconfronteerd met droogte en economische problemen die de voedselprijzen waarschijnlijk hoog zullen houden.

"Tekorten aan voedsel in het systeem en gebrek aan betaalbare kunstmest blijven de prijzen opdrijven, waardoor het voor gezinnen in landen als Somalië moeilijk wordt om te voorspellen of ze zich de volgende dag een maaltijd kunnen veroorloven", zegt Shashwat Saraf, Emergency Director voor Oost-Afrika bij het International Rescue Committee.