Een spirituele en historische zoektocht in de ziel van mama Sranan

Op 19 april 2023 maakte ik in Tori Oso kennis met Raoul de Jong, kort voordat hij een presentatie zou geven over zijn in 2020 verschenen boek, Jaguarman. Inmiddels is er een 2e druk op de markt gebracht. Ik beschikte over de eerste druk en vroeg de vriendelijk ogende auteur voor mij te signeren vóór hij het woord zou voeren. Zonder enige aarzeling plaatste hij zijn zwierige handtekening.

Toen hij zijn verhaal begon voelde ik een uitstraling van spiritualiteit die van hem afspatte. Wat mij niet bekend was, is dat hij reeds zeven boekwerken op zijn naam heeft staan, sommigen met een Nederlandse prijs bekroond. Verrassend was zijn mededeling dat de eer hem te beurt gevallen is de Boekenweekessay 2023 in Nederland te schrijven. “Je kan dat vergelijken met een Oscar die mij is toegekend!”, vertelde hij met gepaste trots.

Ik zal het nu over Jaguarman zelf hebben. Velen hebben het vóór mij gezegd, maar het is inderdaad zo dat als je er eenmaal mee begonnen bent, je het moeilijk kan wegzetten. Raoul heeft een Nederlandse moeder en een Surinaamse vader (van creools/inheemse afkomst), die hij op zijn 28e jaar voor het eerst ontmoette op het Centraal Station Amsterdam. Hoewel het zoals altijd een drukte van belang was en vele donkere mannen langsliepen, herkende Raoul zijn vader reeds op het eerste gezicht. Zijn evenbeeld in een oudere gedaante!

Raoul vraagt zich af of het mogelijk is dat zijn leven bepaald kan worden door het enkele feit van de wetten van erfelijkheid. Zijn wij echt degenen wier levens bepaald worden door de genen? Het blijkt dat hij niet alleen het uiterlijk deelt met zijn vader, maar ook vele andere eigenschappen. Hij begrijpt dan ook direct dat dit ook het geval moet zijn met de vorige generaties, waarvan hij afstamt. Zijn vader vertelt hem het verhaal van een voorvader van vaderszijde die het vermogen had zichzelf te transformeren in een jaguar, de koning van de Amazone.

Vader vertelt zoon dat hij een vrome Christen is en vraagt Raoul geen navorsingen te doen over zijn voorouders. Hij zegt hem wel dat er in Suriname een religie bestaat afkomstig uit Afrika onder de naam Winti. Deze houdt zich bezig met zaken die door Christenen als afgoderij worden beschouwd. Het resultaat van deze uitlating heeft juist een averechts effect. Raoul besluit een zoektocht te beginnen naar zijn roots in het bijzonder naar zijn voorouder, de Jaguarman.
Hiervoor onderneemt hij een reis van drie maanden naar Suriname. Aangezien hij vrijwel niets weet van de geschiedenis van dit land is hij verplicht er een grondige studie over te maken. Dit doet hij op een unieke wijze en legt allerlei verbanden die niet eerder zijn blootgelegd. Reeds dit onderzoek verleent een blijvende waarde aan het werk.

In Suriname maakt Raoul kennis met de wintipriesteres, misi Elly Purperhart, die o.a. grote bekendheid genoot om haar rituele wasi’s op het Onafhankelijkheidsplein. Maar ook enkele andere personen helpen hem op weg om vertrouwd te raken met de wintireligie.

Het boek is geschreven als een toespraak tot een mythische persoonlijkheid die tot leven gebracht wordt, de Jaguarman. De lezer krijgt hierbij het gevoel ook deel te zijn van het gebeuren dat magisch gekleurd is. Dit roept onwillekeurig bij mij de associatie op met het werk van de wereldberoemde Colombiaanse schrijver Gabriel Garcia Marquez (Honderd jaar eenzaamheid) die grote bekendheid gegeven heeft aan de stijl van het magisch realisme. Dit genre is ook gebruikt door sommige Surinaamse schrijvers o.a. Edgar Cairo.

De auteur slaagt erin twee verhaallijnen met elkaar te verenigen. De eerste is die van zijn afstamming en familiegeschiedenis en de tweede is de geschiedenis van Suriname, die hij op originele en liefdevolle wijze beschrijft.
Bij de bespreking van het historisch gedeelte slaagt hij erin vele bekende en minder bekende Surinaamse helden en schrijvers voor het voetlicht te brengen.

Het boek is in duidelijke en heldere taal geschreven en daardoor ook toegankelijk voor jongere lezers. Behalve dat het boek als een hoogstaand literairwerk beschouwd kan worden, heeft het ook een opvoedkundig karakter. Het zou daarom verplichte literatuur moeten zijn voor de hogere klassen van Mulo en VWO.

Ten slotte wil ik aan Raoul zeggen dat ook ik geloof dat de Jaguarman bestaat. Deryck Ferrier heeft hem in het Surinaamse tropische regenwoud persoonlijk ontmoet en wel in zijn jaguargedaante. (Zie In de ban van de bosgeest, pag. 93 e.v.).
Amen.

Carlo Jadnanansing

Raoul de Jong – Jaguarman, De Bezige Bij, Amsterdam. 256 blz.