Column: Surinamers en kometen

Komende zondag wacht ik met angst en beven of we nog leven. Starnieuws heeft enkele weken geleden het nieuws bekend gemaakt onder de kop “Heftige discussies over invloed komeet Elenin op Aarde”. Starnieuws: “Wereldwijd, ook in Suriname, zijn er heftige discussies gaande of de komeet Elenin invloed zal hebben op de aarde. Op 16 oktober is de komeet op 35 miljoen kilometer het dichtste bij onze planeet. Volgens de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA vormt de komeet geen bedreiging voor de Aarde, maar velen betwisten dit.” Onder die velen zijn natuurlijk ook vele Surinamers.
Ik zie het al voor me. Heerlijk op het balkon met vrienden. Een warme nacht. Een koude cola of voor mijn vrienden een koude djogo. En dan wat satés, een beetje doksa of pitjel. Een print van het artikel van Starnieuws ligt op tafel, voor de discussie. De brandende vraag is: “Gaat Elenin Paramaribo vernietigen? Bestaan we nog na aanstaande zondag?”

Het doet me denken aan Paramaribo 1910 en de rol van komeet Halley bij het Killinger complot. In 1910 wilde Frans Pavel Vaclac Killinger, een politie-inspecteur en vrijheidsstrijder tegen het kolonialisme, zijn plan ten uitvoer brengen: de omverwerping van de koloniale regering en de vestiging van een onafhankelijke republiek. Killinger had Surinamers van verschillende etnische groepen weten te organiseren voor een revolutie.
Het plan was simpel. In een nader te bepalen nacht zou een groep onder leiding van Killinger het hoofdbureau van politie innemen en zich meester maken van de wapens in de wapenkamer. Van daaruit zou een commandogroep met Hindostanen en Creoolse politie-agenten naar het telegraaf- en telefoonkantoor gaan om die over te nemen. De agenten – zo was het plan – zouden zich na een inspirerende toespraak van Killinger bij de revolutionairen aansluiten.
Voor de woningen van de commissaris van politie, de hoofdinspecteur en enkele hoge ambtenaren zouden wachtposten worden geplaatst. Die wachters zouden via een brief aan de heren melden dat de vrije republiek van Suriname was gevestigd en zij het advies kregen om in hun huizen te blijven, als hun leven hun lief was.

De belangrijkste actie zou in Fort Zeelandia plaatsvinden. De wachtposten van het fort zouden overrompeld worden met een deken over het hoofd en een knuppel die ze onschadelijk zou maken. Daarna zou iemand onder het uitroepen van “Brand! Brand!” het fort binnenrennen. In de verwarring die dan (hopelijk) zou ontstaan zouden de soldaten van de benedenverdieping als eerste naar buiten rennen en door de commandogroep worden overmeesterd. Een deel van de commandogroep zou vliegensvlug de trap naar boven afbreken (desnoods met dynamiet opblazen) zodat de soldaten op die verdieping als het ware opgesloten waren. De revolutionairen zouden zich meester maken van de munitie en daarmee ieder verzet krachtig bestrijden. Zij die zich zouden verzetten zouden zonder pardon in de gevangenis worden gezet. De gewone gevangenen (op moordenaars na) zouden worden vrijgelaten. De volgende dag zou een witte vlag met een groene ster als symbool van de nieuwe republiek op de verschillende gebouwen wapperen.
De nieuwe republiek zou een einde maken aan de corruptie van de koloniale overheid, de belangen van de kleine man voorop stellen (de arbeider en landbouwer) en burgerlijke vrijheden herstellen (persvrijheid, vrijheid van vergadering) die onder het kolonialisme verboden waren.

Het grote probleem in 1910 was: wanneer moest de actie plaatsvinden? Volgens berichten in de pers waren er heftige discussies onder Surinamers over de komeet van Halley. Volgens diezelfde berichten zou de komeet rond 18-19 mei 1910 mogelijk op aarde – dus mogelijk ook op Paramaribo - te pletter slaan. Iedere avond keken honderden Surinamers naar de sterren met de brandende vraag in hun hoofd: “Gaat Halley op Paramaribo neerstorten, mi Gado, mi Jezus?” In de heldere nacht van die tijd kon je de komeet heel goed zien, dus was het niet verwonderlijk dat mensen met angst en beven afwachtten wat er zou gebeuren.
Daarom besloot Killinger dat zijn actie pas kon plaatsvinden nadat gebleken was dat Paramaribo nog zou bestaan na 19 mei. Voor die tijd in actie komen had toch weinig zin. Je kon niet lang meer genieten van de vrije republiek.
De datum voor zijn actie werd vastgesteld op de nacht van 25 op 26 mei. De komeet van Halley was sinds 15 mei niet meer te zien aan het firmament van Paramaribo. Op 22 mei maakten de kranten bekend dat Killinger was gearresteerd op verdenking van een complot. Hij was verraden.

Wat te doen met de komeet van Elenin aanstaande zondag? Ik zou de regering adviseren: “wees waakzaam!” De saté wordt koud.

Sandew Hira