In de hoofdstad van Colombia vond op 25 april een internationale conferentie plaats over het politieke proces in Venezuela. Naast gastheer Colombia werd de conferentie bijgewoond door 19 andere landen plus een aantal internationale organisaties. Wat zit hierachter en wat betekent het voor Venezuela?

In de zeventiger jaren was Venezuela het rijkste land van Zuid-Amerika, met de grootste oliereserves ter wereld. Inmiddels is Venezuela het armste land geworden met de minste vrijheid. De politiek heeft de Venezolaanse economie en samenleving de das om gedaan. In 1998 kwam Hugo Chavez aan de macht en hij wilde de olierijkdom beter verdelen onder de bevolking. Hij gaf enorm veel geld uit aan sociale projecten, waaronder huisvesting en gezondheidszorg.

De olie-industrie was al in de zeventiger jaren genationaliseerd, maar werd onder Chavez zwaar gepolitiseerd. De PVDSA (de Venezolaanse Staatsoliemaatschappij) werd minder efficiënt en kon gaandeweg niet meer voldoende investeren in onderhoud van het bedrijf en helemaal niet in nieuwe bronnen. Hierdoor nam de productie van olie steeds meer af. Kritiek op het beleid werd niet meer geduld en het land werd een dictatuur.

Na de dood van Chavez in 2013, nam Nicolas Maduro over en zette hetzelfde beleid voort. Toen de internationale olieprijzen sterk daalden in 2014 en de overheid de sociale programma’s niet meer kon betalen, werd extra geld gedrukt door de Centrale Bank, die ook was gepolitiseerd. De inflatie steeg hierdoor zeer dramatisch, zelfs tot meer dan 100.000 procent in 2018. De elektriciteit viel uit, ziekenhuizen draaiden niet, er waren geen goederen en vrijwel alle Venezolanen werden zeer arm; velen leden echt honger. Vanaf 2015 vertrokken 7 miljoen Venezolanen op zoek naar een beter bestaan elders. Het populistisch beleid van Chavez en Maduro heeft dus uiteindelijk voor een vele malen slechtere situatie gezorgd in Venezuela.

Chavez en Maduro hebben alle verkiezingen sinds 1998 gewonnen o.m. door fraude en het uitsluiten van vrijwel alle serieuze oppositie. De uitkomst van 2018 werd zelfs door het parlement van Venezuela niet geaccepteerd. De voorzitter van het parlement was Juan Guiado en hij werd op 23 januari 2019, vier dagen nadat Maduro zich had laten beëdigen voor een tweede termijn, aangewezen als interim president totdat er vrije verkiezingen zouden worden gehouden.

Bijna 60 landen, waaronder de Verenigde Staten en 15 landen in de regio, erkenden Guiado als president van Venezuela. Dit resulteerde in een groot isolement van het Maduro regime. Via sancties werden miljarden aan  banktegoeden van Venezuela bevroren. Op 5 januari van dit jaar hebben de oppositiepartijen in Venezuela hun steun aan Guiado echter opgezegd en zelfs de VS heeft zijn erkenning per die datum ingetrokken. In 2024 moeten de volgende presidentsverkiezingen gehouden worden.

Naar schatting zijn 2,5 miljoen Venezolanen de afgelopen jaren naar buurland Colombia vertrokken. Colombia heeft als buurland de meeste last ondervonden van het slechte financieel-economisch en humanitair beleid in Venezuela. De vorige president van Colombia, Ivan Duque, erkende Guiado als president van Venezuela. Als reactie hierop verbrak Venezuela alle diplomatieke relaties met Colombia en zelfs de grens werd gesloten.

In juni vorig jaar werd Gustavo Petro als president van Colombia gekozen. Hij is een linkse ideoloog met een guerrilla achtergrond, maar ook met een universitaire graad in de economie. Hij had sympathie voor de aanpak van Chavez en meteen na zijn aantreden als president heeft hij de diplomatieke relaties met Venezuela hersteld. In november 2022 reisde hij zelfs  naar Venezuela en inmiddels is de grens ook weer geopend. Het is dus niet verwonderlijk dat Colombia probeert om een intermediair voor Venezuela te zijn en de conferentie van 25 april moet in dat licht bezien worden.

De oorlog in Oekraïne dient ook meegenomen te worden, want daardoor is het wereldbeeld veranderd, waarbij de olie uit Rusland wordt geboycot door het Westen. Begin maart dit jaar heeft een Amerikaanse delegatie na vele jaren plotseling Caracas bezocht. De Verenigde Staten proberen hiermee de relaties met Venezuela te verbeteren en de Russische invloed in Venezuela te verminderen. Ook moet de mogelijke export van olie naar de VS, die tot nu toe verboden was, hierbij meegenomen worden.

Enkele dagen vóór de Internationale Conferentie over Venezuela bracht president Petro zijn eerste bezoek aan de Amerikaanse president Biden. De pogingen om de regering van Venezuela en de oppositie te laten praten in Mexico was al enige tijd gestrand en er was dus een nieuw initiatief nodig. President Petro sprak voor hij naar Biden ging ook de Organisatie van Amerikaanse Staten toe. Daar gaf hij duidelijk aan dat hij Venezuela graag terugziet als onderdeel van de OAS, maar wel met een democratisch regime en respect voor mensenrechten.

Juan Guiado is geen interim president meer, de olie uit Rusland wordt geboycot en potentieel is er voldoende olie in Venezuela, terwijl de president van Colombia baat heeft bij goede relaties met buurland Venezuela. Dit zijn enkele ingrediënten die meegewerkt hebben aan het houden van de internationale conferentie. Ofschoon Venezuela zelf niet was uitgenodigd voor de conferentie, kan men er van verzekerd zijn dat het met hun toestemming is gehouden, want ook Venezuela heeft dringend behoefte aan meer erkenning en een betere economie.

De uitkomst van de conferentie gaat zoals verwacht over de presidentsverkiezingen van 2024. Minister Alvaro Leyvan van Buitenlandse Zaken van Colombia las aan het eind de conclusie voor die in feite uit twee punten bestaat nl. “het vaststellen van een tijdlijn voor het houden van vrije en transparante verkiezingen met volle garanties voor alle Venezolaanse actoren.” Ten tweede dat er gesprekken tussen de Venezolaanse regering en oppositie gevoerd moeten worden hierover, maar dat deze gepaard moeten gaan met het tegelijkertijd opheffen van de verschillende sancties (m.n. door de VS). Men gaat de uitkomst met Venezuela bespreken en komt dan weer bijeen.

Marten Schalkwijk

Politiek analist