Lula zoekt hulp in China om Braziliaanse industrie te herbouwen

De reis van de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva naar Beijing heeft duidelijk gemaakt dat hij op China rekent om de noodlijdende industriële sector van het Zuid-Amerikaanse land nieuw leven in te blazen, met name door de achterstand van vertrekkende Amerikaanse bedrijven op te vangen.

Nadat Lula vrijdag een ontmoeting had met de Chinese president Xi Jinping, vertelde de Braziliaanse minister van Financiën Fernando Haddad aan verslaggevers dat de naties een "sprong voorwaarts" plannen in hun relatie.

"President Lula wil een beleid van herindustrialisatie. Met dit bezoek begint een nieuwe uitdaging voor Brazilië: directe investeringen uit China halen", zei Haddad. Hij voegde eraan toe dat Brazilië ook sterke banden met de VS wil, maar merkte met spijt op dat onlangs "sommige Amerikaanse bedrijven hebben besloten om Brazilië te verlaten".

Het industriebeleid ligt Lula, een voormalige staalarbeider die vakbondsleider werd, dicht bij het hart. Tientallen jaren later lanceerde hij zijn bod voor een derde presidentiële termijn in de ruige buitenwijken van Sao Paulo, buiten een autofabriek. Dat gebied - en het land - produceert steeds minder gefabriceerde goederen.

Het nationale instituut voor de statistiek van Brazilië zei in juli 2022 dat Brazilië in het afgelopen decennium 1 miljoen industriële banen had verloren, een daling van 11,6%. Het instituut zei in 2021 dat de industriële sector van het land 18,9% van het bbp van Brazilië vertegenwoordigde, tegen 38% drie decennia eerder.

In een gesprek met journalisten voordat hij China verliet, zei Lula zaterdagochtend dat de relatie van Brazilië met de Aziatische reus "verder gaat dan die fase van de grondstoffenexport". Hij voegde eraan toe dat hij het hoofdkantoor van het Chinese telecommunicatiebedrijf Huawei heeft bezocht omdat hij "een digitale revolutie" in zijn Zuid-Amerikaanse land moet promoten.

In de loop der jaren is Brazilië een grote exporteur van grondstoffen geworden, en China heeft ze gretig geconsumeerd. China haalde de VS in als de grootste exportmarkt van Brazilië in 2009 en koopt elk jaar voor tientallen miljarden dollars aan sojabonen, rundvlees, ijzererts, gevogelte, pulp, suikerriet, katoen en ruwe olie.

De Aziatische gigant en de Latijns-Amerikaanse grootmacht hadden de afgelopen vier jaar een wat ijzige relatie toen Jair Bolsonaro president was van Brasilie. Zelfs enkele aanhangers van Bolsonaro in de agribusiness waren kritisch over uitbarstingen die China in het harnas joegen.

Op donderdag heeft Lula een ontmoeting met de CEO van de Chinese fabrikant BYD, die elektrische bussen produceert en in gesprek is om activiteiten te starten in een fabriek in de Braziliaanse deelstaat Bahia, aldus het kantoor van Lula. De vorige eigenaar, Ford Motor Co., kondigde in 2021 aan de fabriek te sluiten, samen met twee andere in Brazilië.

Volgens Chinese staatsmedia is Brazilië al de grootste ontvanger van Chinese investeringen in Latijns-Amerika. En Lula wil niet alleen meer investeringen; hij zoekt ook partnerschappen die de hegemonie van door het Westen gedomineerde economische instellingen en geopolitiek uitdagen, inclusief diplomatie over de oorlog in Oekraïne.

Lula's bezoek omvatte onder meer de beëdiging van de voormalige Braziliaanse president Dilma Rousseff als hoofd van de door China gesteunde New Development Bank, die infrastructuurprojecten financiert in Brazilië en elders in de derde wereld.

De bank profileert zichzelf als een alternatief voor het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank, die vaak leningsvoorwaarden opleggen die door ontwikkelingslanden als bestraffend worden bekritiseerd.

Tijdens de beëdigingsceremonie haalde Lula uit naar zowel het IMF als de dominantie van de Amerikaanse dollar in de internationale handel, en prees hij een overeenkomst tussen Brazilië en China om de Chinese yuan te gebruiken in hun bilaterale handel.

Lula en Xi hielden toezicht op de ondertekening van overeenkomsten op 15 gebieden, variërend van landbouw tot luchtvaart, wat de verbetering van de betrekkingen onderstreepte sinds Lula het roer in januari overnam.

"Als alomvattende strategische partners delen China en Brazilië uitgebreide gemeenschappelijke belangen", zei Xi volgens het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken. "China ... ziet de relatie als een hoge prioriteit op zijn diplomatieke agenda", zei hij.

Charles Tang, voorzitter van de Braziliaans-Chinese Kamer van Koophandel, vertelde The Associated Press dat hij na de reis verschillende nieuwe deals voor Chinese infrastructuurinvesteringen verwacht.

"China heeft de neiging om daar geld in te steken, net als in Afrika. China is gevuld met investeringsreserves en kan de huidige risico's in Brazilië nemen", zei Tang telefonisch.

De reis was Lula's derde bezoek aan China, maar de eerste met Xi als president. Op vrijdag ontmoetten de twee leiders elkaar drie uur - veel langer dan gepland.

"De duur van de bijeenkomst spreekt voor zich", zei de Braziliaanse ambassadeur Marcos Galvão na afloop tijdens een persconferentie laat op de avond.

Xi had Lula begroet met volledige militaire eer, inclusief 21 saluutschoten, in de Grote Zaal van het volk grenzend aan het Tiananmen-plein in het hart van de Chinese hoofdstad. De twee leiders liepen op de tonen van het Braziliaanse nummer "Novo Tempo" - of "New Time" in het Engels.

De Braziliaanse leider probeert de banden met China weer aan te halen na een turbulente relatie onder Bolsonaro, die weinig interesse toonde in buitenlandse reizen. Op vrijdag bekritiseerde een zoon van de voormalige president, senator Flávio Bolsonaro, Lula omdat hij zich in China had genesteld.

"Het enige wat ontbreekt is een directe oorlog tegen de Verenigde Staten … Lula bewandelt een gevaarlijk pad naast dictaturen en vijanden van de democratie, zoals Venezuela, Cuba en Nicaragua", zei de jongere Bolsonaro op sociale media.

In februari reisde Lula naar Washington, waar hij en de Amerikaanse president Joe Biden het belang benadrukten van de verdediging van de democratie en het behoud van het Amazone-regenwoud. De reis leverde echter niet de gehoopte financiële toezegging voor het Braziliaanse Amazonefonds op.

De gesprekken tussen Lula en Xi hadden betrekking op het conflict in Oekraïne, waarbij de leiders het eens waren over de noodzaak van een onderhandelde regeling, volgens de Chinese staatsomroep CCTV.

Een belangrijk onderdeel van Lula's outreach in het buitenland is zijn voorstel dat Brazilië en andere ontwikkelingslanden, waaronder China, vrede bemiddelen. Zijn suggestie dat Oekraïne de Krim zou afstaan, irriteerde echter Kiev en zijn naaste geldschieters, namelijk de VS en Europa.

Lula zei zaterdagochtend dat China en de VS een belangrijke rol spelen in de discussie over Oekraïne, maar voegde eraan toe: "Het is noodzakelijk dat de VS stopt met het stimuleren van de oorlog en praat over vrede."

Een van de ongeveer 50 uitgelekte geheime documenten op het platform Discord, zei dat het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken eind februari het plan van Lula steunde om een club van zogenaamd onpartijdige bemiddelaars op te richten, omdat het "de agressor-slachtoffer paradigma van het Westen zou afwijzen". Het item noemde elektronisch toezicht als bron.

China heeft ook geprobeerd een rol te spelen bij het beëindigen van het conflict, zij het op een manier die Moskou sterk steunt. Het heeft geweigerd de invasie te veroordelen,  heeft kritiek geuit op economische sancties tegen Rusland en beschuldigde de VS en de NAVO ervan het conflict uit te lokken.

Lula's reis naar China vormt een groot contrast met het "ingehouden bezoek aan Washington" en biedt een hefboomeffect tegen Europa, zei Oliver Stuenkel, een politicoloog van de universiteit en denktank van de Getulio Vargas Foundation.

"Deze benadering met China zou Europeanen er zelfs toe kunnen aanzetten om een overeenkomst met Brazilië te sluiten, zodat ze niet nog meer marktaandeel verliezen aan China in Zuid-Amerika", zei Stuenkel.