Overname van Credit Suisse raakt hart Zwitsers bankieren

De overname door UBS van de omstreden rivaal Credit Suisse heeft het zelfbeeld van Zwitserland aan het wankelen gebracht en zijn reputatie als wereldwijd financieel centrum aangetast. Analisten waarschuwen dat de welvaart van het land te afhankelijk zou kunnen worden van een enkele bankreus.

De onzekere toekomst van een unie van de twee mondiale banken van Zwitserland komt op een netelig moment voor de Zwitserse identiteit, die bijna evenzeer is gebaseerd op een zelfbeeld van finesse in financiën als op knowhow met chocolade, uurwerken en kaas.

Regelgevers die hebben geholpen bij het orkestreren van de deal van US$ 3,25 miljard hebben veel op hun bord, aangezien UBS de boeken van zijn rivaal controleert, de delen uitkiest die het wil en afziet van de rest.

"De echte vraag is wat er gaat gebeuren, want we hebben nu een mastodont - een monster - die steeds te groot zal zijn om te mislukken", zegt Marc Chesney, een financiële professor aan de Universiteit van Zürich. "Het gevaar is dat het na verloop van tijd meer risico's zal nemen, wetende dat het te groot is voor de Zwitserse staat om het op te geven."

Na bestudering van de cijfers, zei hij, zou de totale waarde van exotische effecten – zoals opties of termijncontracten – die door de gefuseerde bank worden aangehouden, 40 keer de economische output van Zwitserland kunnen zijn. "Na verloop van tijd zal UBS de Zwitserse staat controleren, in plaats van andersom", zei Chesney.

Het neutrale, welvarende land met ongeveer 8,5 miljoen inwoners heeft het hoogste bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking van elk land van zijn grootte. Het relatief lage belastingtarief en het privacybeleid van Zwitserland trekken welvarende expats aan en het behoort regelmatig tot de meest innovatieve landen. In de loop van generaties is het uitgegroeid tot een wereldwijd knooppunt voor vermogensbeheer, private banking en grondstoffenhandel.

Dat klimaat heeft ook een reputatie opgebouwd als een geheime haven van miljarden aan onrechtmatig verkregen of witgewassen geld, waarbij het Tax Justice Network Zwitserland op de tweede plaats zet na de VS wat betreft financiële geheimhouding.

Dat bleek deze week toen uit een tweejarig onderzoek van een Amerikaanse senaatscommissie bleek dat Credit Suisse een pleidooiovereenkomst met de Amerikaanse autoriteiten had geschonden door geen geheime offshore-rekeningen te melden die rijke Amerikanen gebruikten om belasting te ontduiken.

Dergelijke onrust bij de op een na grootste bank van Zwitserland, die ook hedgefondsverliezen en boetes omvat voor het niet voorkomen van witwassen door een Bulgaarse cocaïnebende, maakte haar kwetsbaar toen de instorting van de Amerikaanse banken deze maand voor onrust op de markt zorgde.

Nu hernieuwen veel conservatieven hun oproep aan Zwitserland om naar binnen te keren.

Christoph Blocher, voormalig minister en machtsmakelaar van de rechtse Zwitserse Volkspartij, noemde de Credit Suisse-UBS-deal "zeer, zeer gevaarlijk, niet alleen voor Zwitserland of de Verenigde Staten, maar voor de hele wereld".

"Dit moet stoppen", zei hij tegen de Franstalige publieke omroep RTS. "Zwitserse banken moeten Zwitsers blijven en hun activiteiten in Zwitserland houden."

Als Zwitserland een sterk financieel centrum wil zijn, heeft het een sterke wereldwijd belangrijke bank nodig, zei Sergio Ermotti, die negen jaar CEO was bij UBS en zal terugkeren om de overname te begeleiden. "Voor mij is het debat tegenwoordig niet 'te groot om te mislukken' - het is eerder 'te klein om te overleven'", zei Ermotti deze week op een persconferentie. "En we willen hier een winnaar van worden."

Gregoire Bordier, telg uit een illustere bankiersfamilie uit Genève en voorzitter van de Association of Swiss Private Banks, bagatelliseerde de omvang van de gefuseerde instelling en schatte dat deze in Zwitserland ongeveer hetzelfde gewicht zou hebben als de Nederlandse gigant ING in verhouding tot de Nederlandse economie.

"In plaats van de ontleding van de laatste grote 'universele bank' in dit land te regelen - en rivaliserende financieringsmaatschappijen te laten profiteren - is het vooral nodig om veel grotere controlemaatregelen uit te rollen voor de nieuwe UBS", zei Bordier tegen de krant Tribune de Genève.

Toch erkende hij dat het potentiële belang van de gecombineerde entiteit binnen Zwitserland "een andere vraag" was. Hij zei dat hij reageerde op het 'gedwongen' huwelijk van de banken, aangekondigd op primetime-tv, alsof hij naar "een slechte soapserie" keek.

Critici zeggen dat de federale regering achter het stuur sliep en niets had geleerd van de wereldwijde financiële crisis van 2008.

De beschermeling van Blocher, Ueli Maurer – die minister van Financiën was tot hij in december aftrad – pleitte voor een hands-off benadering van banken als Credit Suisse om hen hun eigen problemen te laten oplossen.

De redding van Credit Suisse is een smet op de regelgevers en het idee dat geld in een Zwitserse bank steken betekent dat het "oersterk en veilig" is, onder toezicht van 's werelds beste financiële managers, zei Octavio Marenzi, CEO van adviesbureau Opimas LLC.

"Die reputatie is in rook opgegaan en het is heel moeilijk om die reputatie terug te krijgen", zei Marenzi. "Helaas, een reputatie die je in de loop van jaren en decennia en misschien zelfs eeuwen hebt opgebouwd, kun je heel snel vernietigen."

Naast het bankwezen is het imago van Zwitserland de laatste tijd wankel, wat leidde tot debat in de aanloop naar de parlementsverkiezingen in oktober.

Een web van bilaterale overeenkomsten met de Europese Unie, de grootste handelspartner van Zwitserland, wordt vertroebeld door een patstelling met Brussel. De grondwettelijk verankerde toewijding van het land aan "neutraliteit" heeft de woede van westerse landen gewekt, die worden geblokkeerd om wapens van Zwitserse makelij naar Oekraïne te verzenden, zodat het Rusland kan bestrijden.

Zwitserse diplomaten, die bemiddelaars zijn tussen Iran en Saudi-Arabië sinds de landen de banden in 2016 verbraken, waren afwezig toen China deze maand tot een overeenkomst kwam om de betrekkingen tussen de rivalen in het Midden-Oosten te herstellen.

Scott Miller, de Amerikaanse ambassadeur in Zwitserland en voormalig UBS-manager in Colorado, bracht het debat op gang over hoe het Europese land zijn idee van neutraliteit interpreteert. Miller vertelde deze maand aan de krant Neue Zuericher Zeiting dat Zwitserland te maken had met de "grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog". Hij drong er bij de Zwitsers op aan meer te doen om Oekraïne te helpen zichzelf te verdedigen - of in ieder geval niet anderen ervan te weerhouden dit te doen.

Voordat het bankhuwelijk op 19 maart tot stand kwam, bloedden deposito's van Credit Suisse, aandeelhouders dumpten hun aandelen en schuldeisers haastten zich om terugbetaling te zoeken.

Sindsdien hebben enkele kleinere Zwitserse banken een instroom van deposito's van klanten van Credit Suisse gemeld. Stafmedewerkers worden geconfronteerd met het vooruitzicht van ingrijpend banenverlies, hoewel het weken of maanden kan duren voordat details zijn opgelost.

De impact is nog lang niet voorbij. Volgende maand zal naar verwachting een speciale zitting van het parlement worden gehouden om de overname te bespreken, inclusief "too big to fail"-wetgeving en mogelijke boetes voor managers van Credit Suisse.

Sascha Steffen, een professor financiën aan de Duitse Frankfurt School of Finance & Management, zei dat "het hebben van zo'n grote bank niet noodzakelijkerwijs slecht is", wijzend op efficiëntie.

Maar het creëren van een kolos kan het voor kleine bedrijven moeilijker maken om krediet te krijgen. De manier waarop de overname tot stand is gekomen – met behulp van noodmaatregelen om de Zwitserse wet aan te passen en de pikorde van de obligatiehouder-aandeelhouder op verliezen te omzeilen – heeft beleggers van streek gemaakt.

"Het valse huwelijk dat door de overheid werd geïnitieerd, was iets waar de markten niet echt van houden, vooral als er geen enkele andere betrokkene bij betrokken was", zei Steffen. "De aantrekkelijkheid als investeringsplaats is zeker aangetast."