Nobelprijs voor 'het einde in ijs'

Drie wetenschappers hebben dinsdag de Nobelprijs voor natuurkunde gewonnen. Ze hebben ontdekt dat het universum zich in een versneld tempo uitbreidt en deden de verbluffende onthulling dat de kosmos uiteindelijk zal bevriezen tot ijs. De drie Nobelprijswinnaars zijn geboren in de Verenigde Staten van Amerika.

De Koninklijke Zweedse Academie van Wetenschappen zei dat de Amerikaan Saul Perlmutter de prijs van 10 miljoen kronen (US$ 1,5 miljoen) zal delen met de Amerikaans/Australische Brian Schmidt en de Amerikaanse wetenschapper Adam Riess. In twee afzonderlijke onderzoeksteams in de jaren 1990 - Perlmutter in een en Schmidt en Riess in het andere - hebben de wetenschappers de uitbreiding van het heelal in kaart gebracht. Ze deden dat door een bepaald type supernova’s of exploderende sterren te analyseren.

Zij vonden uit dat de lichtstralen van meer dan 50 verre supernova’s zwakker waren dan verwacht. Dit is volgens de academie een teken dat het universum zich in een versneld tempo aan het uitbreiden is.
"Al bijna een eeuw is bekend dat het universum zich uitbreidt, als gevolg van de Big Bang ongeveer 14 miljard jaar geleden," citeert de academie. "Maar de ontdekking dat deze uitdijing versnelt, is verbluffend. Als de uitbreiding zich blijft versnellen, zal het universum eindigen in ijs."

Wetenschappers verbaasd
Perlmutter ( 52) is hoofd van het Supernova Cosmology Project op het Lawrence Berkeley National Laboratory en de University of California. Schmidt (44) is het hoofd van de High-z Supernova Search Team aan de Australische National University in Weston Creek. Riess (41) is hoogleraar sterrenkunde aan de Johns Hopkins University en Space Telescope Science Institute in Baltimore, Maryland.

De academie zei dat de drie onderzoekers verbaasd waren door hun eigen ontdekkingen. Ze hadden verwacht dat de expansie van het heelal was vertraagd. Maar beide teams kwamen tot de tegenovergestelde conclusie: verafgelegen sterrenstelsels verwijderen zich steeds sneller van elkaar.
De ontdekking was volgens mij 'de grootste opschudding in de natuurkunde, in de laatste 30 jaar ", zegt Phillip Schewe, een fysicus en woordvoerder in het Gemeenschappelijk Quantum Institute, dat de Universiteit van Maryland en de federale overheid beheren.

Een versnellend universum betekent dat het steeds kouder wordt als materie zich verspreidt over voortdurend grotere afstanden in de ruimte, zegt Lars Bergstrom, secretaris van de commissie voor de Nobelprijs voor natuurkunde. De veronderstelling is dat de versnelling wordt aangedreven door een onbekende kosmische kracht, de zogenaamde donkere energie, één van de grote mysteries van het heelal.

Theorie Einstein
Fred Dylla, directeur van het American Institute of Physics, zei dat de prijs het idee van Albert Einstein over de kosmologische constante bevestigt. Einstein had dit idee ingevoegd in zijn algemene relativiteitstheorie, een hoeksteen van de moderne natuurkunde. Alhoewel Einstein het idee later verwierp als zijn “grootste blunder”, leidde het wel tot veel theoretische en experimentele studies, stelde Dylla.
Het onderzoek houdt in dat miljarden jaren van nu, het universum zal verworden tot "een zeer, zeer groot, maar erg koud en eenzame plaats."

De fysica prijs was de tweede Nobel voor dit jaar. Maandag ging de Nobelprijs voor geneesmiddelen naar de Amerikaanse Bruce Beutler en de Franse wetenschapper Jules Hoffmann die het deelt met de in Canada geboren Ralph Steinman. Ze kregen de prijs voor hun ontdekkingen over het immuunsysteem. Steinman stierf drie dagen voor de aankondiging. Maar aangezien zijn dood niet bekend was bij de commissie, besloot deze dat hij toch de Nobelprijs zal behouden. Sinds 1974 worden Nobelprijzen alleen toegekend aan in leven zijnde wetenschappers.
De prestigieuze Nobelprijzen zijn opgenomen in het testament van de Zweedse industrieel Alfred Nobel, en worden sinds 1901 toegekend. De prijzen worden elk jaar op 10 december – de dag van het overlijden van Nobel in 1896 – uitgereikt.