De lessen van het Griekse drama

We schrijven begin oktober 2011, en de financiële wereld wankelt. Een aantal landen in de Eurozone lijkt niet meer in staat om de aflossing en rente op hun gigantisch opgelopen schulden te voldoen. Griekenland is daarvan het meest extreme voorbeeld. Het land heeft een slecht ontwikkelde private sector, een groot en over het algemeen belabberd functionerend ambtenarenapparaat en er is een slechte belastingmoraal Toch slaagde Griekenland erin om een staatsschuld van 300 miljard Euro op te bouwen. Hoe kon het zover komen?

Zeker is dat er meerdere partijen schuldig zijn aan het Griekse drama. Op de eerste plaats natuurlijk de Griekse politici zelf, die decennialang kwistig strooiden met geld. Maar ook de Europese politieke elites treft blaam: zij bleven lang in het Eurosprookje geloven en vertelden hun kiezers niet de waarheid over de staat van de Griekse economie. En tot slot hebben we de banken: ook zij zijn medeschuldig, net zoals ze medeschuldig waren aan de hypotheekcrisis van 2007. Om hun eigen winsten te maximaliseren en hoge bonussen op te strijken, lieten de bankiers de schulden van zowel burgers als overheden veel te hoog oplopen. Nu zitten we in Europa en indirect ook in de rest van de wereld, met de gebakken peren.

Terugblik
Om de cultuur en geschiedenis van Griekenland te begrijpen, is een korte historische terugblik noodzakelijk. Zoals de schrijver Leon de Winter onlangs in een artikel uiteenzette, werd de Griekse staat vanaf de onafhankelijkheid in 1821 gecontroleerd door belastinginners, die de attributen van de staat gebruikten voor persoonlijk gewin. Die cultuur heerst nog steeds in Griekenland. Politieke bonzen beheersen zowel de overheid als grote delen van het bedrijfsleven door het in stand houden van een patronage-systeem. De belangrijkste voordelen zijn het aanbieden van banen bij de overheid voor hun aanhangers en familieleden. Al in de 19e eeuw had Griekenland één van de grootste ambtenarendiensten in Europa.

De Winter schrijft: “het krijgen van een ambtenarenbaan in Griekenland wordt alom beschouwd als een ’sinecure’ (een ambt met een salaris zonder noemenswaardige verplichtingen) en niet als een contractuele verplichting om te werken. De hieruit voortvloeiende inefficiëntie van de ambtenarij versterkte een systeem gebaseerd op senioriteit en niet op verdienste of talent”.

Parallellen
Ik denk dat de opmerkzame lezer wel enige parallellen ziet tussen de Griekse problemen en de situatie in Suriname. Ook in Suriname ontstond gaandeweg en in feite al in de laatste fase van het koloniale bestuur, met name ten tijde van Pengel, een patronage cultuur waarbij politici hun volgelingen beloonden met een overheidsbaan. Tot op de dag van vandaag speelt deze patronagecultuur een grote rol bij alle politieke partijen. Daarbij speelt bij de traditionele partijen vaak etnische afstamming een grote rol, terwijl bij nationale partijen zoals de NDP vaak benoemingen plaatsvinden op basis van politieke loyaliteit.

Gelukkig wordt deze hele problematiek wel algemeen erkend in Suriname en vindt er, ook in de media, een levendige discussie plaats over noodzakelijke hervormingen. Hieruit kunnen we de hoop putten dat er in de komende tijd daadwerkelijk veranderingen zullen komen, waardoor het patronage-systeem doorbroken wordt en vacatures bij de overheid op basis van kwaliteit ingevuld worden. Ook mogen we hopen dat de private sector in de komende jaren daadwerkelijk de ruimte krijgt om zich te ontwikkelen, in plaats van gebonden te zijn aan een heel netwerk van corruptie-gevoelige regeltjes.

Ik denk dat de belangrijkste les van het Griekse drama is, dat er in veel landen eerst succesvol hervormd moet worden voordat investeringen kunnen renderen, zowel in de publieke als in de private sector. In ieder geval moet de staatsschuld altijd in een juiste verhouding staan tot de reële economie. Gelukkig is Suriname gezegend met een relatief lage staatsschuld (ca. 20% van het bruto nationaal product). In sommige gevallen zijn investeringen door de overheid noodzakelijk om vooruitgang te boeken, maar de staatsschuld mag nooit te hoog oplopen ten opzichte van het bruto nationaal product. Anders is het wachten op weer een nieuw Grieks drama.

Jan Gajentaan