Het hoofddoel van de Centrale Bank van Suriname (hierna: de Bank) is het handhaven van de koopkracht van de Surinaamse dollar (SRD). Maar sinds de onafhankelijkheid is daar weinig van terechtgekomen. Door de geschiedenis heen heeft de Bank meer bijgedragen aan een berooid dan aan een welvarend Suriname. Het is de taak van de Bank om de hoge inflatie terug te dringen en het prijsniveau stabiel te houden.

Vanaf de onafhankelijkheid waren er kabinetten die de Bank gebruikten als kassier voor hun verkwistende beleid en als geldkoe om geld uit het niets te persen (monetaire financiering), met torenhoge inflatie en stijgende prijzen tot gevolg. De winst van dat wangedrag was voor de machthebbers, het verlies voor de belastingbetalers. De kabinetten die volgden mochten de hyperinflatie opruimen – altijd een moeizaam en kostbaar proces. Het vorige kabinet had lak aan de Bank en aan de wet op het schuldplafond en leende grote sommen geld die het land onmogelijk kon terugbetalen. De schatkist was al geleegd. En de Bank stond de regering toe om in de kasreserves van de burgers te graaien. Kortom, een belangrijke veroorzaker van economische ontwrichtingen in Suriname is de Bank, die periodiek naar de pijpen van de politiek danst.

Een slecht monetair beleid verstoort de economie, een goed monetair beleid herstelt deze. Een paar schoolvoorbeelden. Onder governor Goedschalk blunderde de Bank. Ze drukte graag geld bij om de verlangens van de machthebbers te bevredigen, wat resulteerde in hyperinflatie. Onder governor Telting zorgde een goed monetair beleid ervoor dat een duizelingwekkende hyperinflatie - 587% in 1994 - in een paar jaar tijd onder de 2% kwam, waardoor prijzen en mensen tot rust kwamen. De een blundert, de ander herstelt. Dat is hoe het gaat.

Sinds 2020 is de Bank als instituut versterkt. Monetaire financiering is niet langer toegestaan door het IMF. Ook de onafhankelijkheid van de Bank wordt gerespecteerd. De governor hoeft dus niet bang te zijn voor politieke druk en kan zelfstandig opereren. Hij hoeft alleen voor zichzelf te vrezen dat hij niet de verkeerde beleidskeuzes maakt. Het inflatiedoel van de Bank is onbekend, maar zal rond de 2% liggen. De jaarinflatie in 2021 en 2022 bedroeg echter meer dan 50%. Dus de waarde van elke SRD halveert elk jaar. Mensen moeten nu vier keer meer betalen voor dezelfde boodschappen dan twee jaar geleden. Deze neergang is al aan de gang sinds 2015. De koopkracht blijft elk jaar instorten. Neemt de Bank de juiste beslissingen?

De Bank opereert niet in een puur economische omgeving. Inflatie veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne, het effect van Covid-19, de wereldgrondstofprijzen, de kosten van zeevracht, daar kan de Bank of iemand anders niet veel aan doen. Maar het is haar taak om de hoeveelheid geld in omloop te verminderen. Dat is de manier om de inflatie omlaag te krijgen. Waarom het afromen van ‘overtollige liquiditeit’ niet lukt, is voor een leek een mysterie. Wat gaat er mis? De staat mag niet monetair financieren, maar het land lijkt overspoeld te worden door Surinaamse dollars.

De kleine man in de winkel wordt dagelijks geplaagd door het inflatiemonster. Inflatie en criminaliteit gaan hand in hand, als de een stijgt, stijgt de ander ook. Goed monetair beleid van de Bank is nodig om de hyperinflatie te beteugelen. Maar het is niet voldoende. Het moet worden ondersteund door een evenwichtig begrotingsbeleid. De Bank en de minister van Financiën zijn roeipartners. Ze moeten in dezelfde richting roeien om de maatschappelijke geldvoorraad te verminderen. De regering-Santokhi heeft het begrotingstekort al teruggedrongen, maar het is nog steeds te hoog. Ze gaat verder met bezuinigen: minder uitgeven, subsidies op benzine en elektriciteit afschaffen, meer belasting innen en een no work no pay-beleid. Dit zijn impopulaire maar noodzakelijke maatregelen, waarbij de sociaal zwakkeren extra zuurstof nodig zullen hebben.

Inflatie heeft ook te maken met vertrouwen in de Bank en in de politiek. Het vertrouwen is ernstig aangetast door het wangedrag van voormalige Bankgovernors. En het wordt dagelijks aangetast door overheidsfalen en politiek nepotisme en corruptie. De benoeming van de nieuwe directeur van energiebedrijf EBS is het zoveelste voorbeeld van een laag ethisch besef dat de geloofwaardigheid aantast. Ook de laissez-faire-houding van de overheid wekt weinig vertrouwen. Alles wordt op zijn beloop gelaten. Het gebrek aan eenheid in het bestuur zorgt voor onzekerheid. De regering loopt als een misvormd lichaam met twee ongelijke helften – de ene helft overactief, de andere helft opvliegend. Het lichaam is niet in orde en functioneert niet soepel.

Hoe dan ook, een stabiel prijsniveau is absoluut noodzakelijk voor het goed functioneren van de economie. De hoeveelheid geld in omloop moet worden verminderd. Maar vergeet de mand met eerste levensbehoeften voor armen niet. De Bank en de politiek mogen niet blunderen, anders wordt de toekomst erg somber.

D. Balraadjsing