Rusland maakt ommezwaai in graandeal

Dagen nadat Rusland de steun aan de graanexport via de Zwarte Zee had opgeschort, is het met Turkije overeengekomen om zijn deelname aan de overeenkomst opnieuw op te starten. Rusland beschuldigde Oekraïne zaterdag van het gebruik van een veiligheidscorridor voor graanschepen om zijn vloot op de Krim aan te vallen.

De VN, Turkije en Oekraïne bleven echter schepen sturen, zelfs nadat Rusland zijn steun aan de deal had stopgezet.

Nu zegt het Russische ministerie van Defensie dat Kiev schriftelijke toezeggingen heeft gedaan de route niet te gebruiken voor militaire actie.

Maar de Duitse minister van Buitenlandse Zaken zei dat het liet zien wat de internationale gemeenschap zou kunnen bereiken als het weigerde te worden gechanteerd door Rusland.

De deal werd in juli bemiddeld door de VN en Turkije, waarmee een einde kwam aan een Russische blokkade van vijf maanden van Oekraïense havens die miljoenen tonnen graan en zonnebloemolie vasthielden en de voedselprijzen deed stijgen.

Volgens de overeenkomst mogen schepen door een veilige corridor varen voordat ze worden geïnspecteerd door een speciaal coördinatieteam in Turkije en vervolgens door de Bosporus verder varen.

De deal loopt af op 19 november en de betrokkenen moeten het nog eens worden over verlenging. Volgens de VN is er sinds de start van de operatie op 3 augustus 9,8 miljoen ton graan, olie en sojabonen in meer dan 400 zendingen over de hele wereld vervoerd.

Rusland had al enige tijd gedreigd zijn betrokkenheid te beëindigen voordat het afgelopen zaterdag aankondigde zijn steun stop te zetten en Oekraïne de schuld gaf van een drone-aanval op de Zwarte Zee-vloot in Sebastopol op de Krim.

De VN benadrukte dat er in de nacht van de Sebastopol-aanval geen schepen in de veilige corridor waren geweest en Oekraïne verwierp de beschuldiging als een "vals voorwendsel".

Rusland had gewaarschuwd dat doorgaan met de deal zonder zijn betrokkenheid gevaarlijk zou zijn. Desalniettemin bleven schepen de route gebruiken, in die mate dat alleen al op maandag een record van 354.000 ton de Oekraïense havens verliet.

Vier dagen nadat Rusland zijn aandeel in de deal had opgeschort, werd de ommezwaai onthuld door de Turkse president Recep Tayyip Erdogan, na een telefoontje tussen de Russische minister van Defensie en zijn ambtgenoot in Ankara. "De graantransporten zullen vanaf vandaag  doorgaan zoals eerder afgesproken," zei hij.

Kort daarna bevestigden Russische persbureaus zijn opmerkingen. De woordvoerder van het ministerie van Defensie, Igor Konashenkov, vertelde de staatstelevisie dat Rusland "schriftelijke garanties" van Kiev had gekregen dat zowel de veilige corridor als de Oekraïense havens "niet zullen worden gebruikt voor het uitvoeren van militaire operaties tegen de Russische Federatie". Rusland vond die garanties op dit moment voldoende, voegde hij eraan toe.

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken, Annalena Baerbock, benadrukte echter dat Moskou zich had teruggetrokken. "Rusland heeft opnieuw geprobeerd honger als wapen te gebruiken, om graan als wapen te gebruiken", vertelde ze aan de Duitse website Die Welt. "De wereldgemeenschap heeft duidelijk gemaakt: nee, we geloven je leugens niet, we zullen schepen blijven sturen... zodat de armsten van de wereld niet zo massaal hoeven te lijden onder deze oorlog van agressie."

Een dag voor de Russische ommezwaai zei het Kremlin dat president Vladimir Putin met de Turkse leider had gesproken en had aangedrongen op een grondig onderzoek naar de aanval op de Zwarte Zee-vloot voordat de graandeal kon worden hervat. De Russische minister van Defensie, Sergei Shoigu, had de deal ook voor de tweede dag op rij besproken.

De Russische politieke commentator Tatiana Stanovaya zei dat het Kremlin in een val was gelopen waaruit het niet wist hoe het eruit moest komen: "Het bleek dat het Kremlin niet de macht heeft om de graanexport te stoppen", tweette ze.