Recensie: Piet Bolwerk- Hoeder van cultuurhistorie op twee continenten

In de Vereniging Ons Suriname vond vrijdagavond de presentatie plaats van de biografie met als titel de kop van deze recensie, geschreven door sociaalgeograaf Marcel La Rose. Piet Bolwerk was zijn oom die op 9 september 2022 op 88-jarige leeftijd in zijn woonplaats Ede overleed, nauwelijks een week nadat hij zijn biografie in ontvangst had genomen. Bolwerk – Nederlandse vader, Surinaamse moeder, allen in Suriname geboren –, was in de jaren ’60 het directeurschap van het Surinaams Museum beloofd, als opvolger van bioloog dr. Dirk Geijskes. Maar zover kwam het niet.

Teleurgesteld verliet Bolwerk in 1971 zijn geboorteland en verhuisde met zijn gezin naar Zutphen in het oosten van Nederland. Hij is dan 37 jaar. Al snel kreeg hij een aanstelling als directeur van het Tegelmuseum in Otterloo en bouwde het uit tot een nationaal en zelfs internationaal vermaard museum waarbij Bolwerk zelfs een autoriteit werd op het gebied van Hollandse tegels en keramiek als nationaal erfgoed. Waarom was dit succes niet in Suriname mogelijk?

Koloniale cultuurhistorische belangenbehartiging
Dat komt volgens La Rose omdat het cultuurhistorisch leven in de kolonie Suriname gedomineerd werd door blanke wetenschappers en de blanke elite in het bestuur van het Surinaams Museum waarbij de activiteiten gefinancierd werden door de Sticusa, de stichting culturele samenwerking, gevestigd in Amsterdam. Sticusa was het rijk gevulde fonds van de Nederlandse regering ter stimulering van de (Nederlandse) cultuur in de koloniën. Piet, die slechts de lagere technische school had doorlopen, leerde het vakinhoudelijk werk tijdens vele expedities als assistent van zijn leermeester Geijskes. Piet was zo goed in zijn werk dat hij de mogelijkheid kreeg om in twee aparte perioden zich verder te bekwamen in Leiden. Eerst volgde hij de hoog aangeschreven opleiding Museumkunde en daarna archeologie. En toch werd Bolwerk niet de opvolger van dr. Geijskes, die in Piet reeds de onontbeerlijke verbinding had gezien tussen de witte onderzoekers in Paramaribo en de Marrons en Inheemsen in het diepe binnenland. Het museumbestuur gaf de oud-rechter en ornitholoog François Haverschmidt – later bekend van het boek Birds of Suriname – de directeursplek.  

Jim Douglas was oud districtscommissaris van Commewijne en directeur van het Openluchtmuseum Fort Nieuw-Amsterdam. Niet Schouten maar Douglas werd op 1 januari 1972 directeur. De brief laat volgens La Rose zien hoe weinig subtiel Surinamers door de koloniale elite onderling tegen elkaar werden uitgespeeld. Voor Bolwerk, volgens Bubberman de ‘fantast’, was de op handen zijnde benoeming van dr. Schouten een absolute no go om mee samen te werken omdat hij geen aantoonbare affiniteit had met de niet-Westerse cultuur. Daarom koos Bolwerk voor de nieuwe uitdaging in Nederland.

Grote kennis over Inheemsen en Marrons
De boeiend vertelde verhalen van Bolwerk gaan over een expeditie naar de Hertenrits die aan het licht bracht dat precolumbiaanse indianen in het moerasgebied van de kustvlakte van het huidige Suriname en Frans-Guyana een uitgekiende infrastructuur hadden aangelegd; over een expeditie naar Chinalé, het Wayanadorp Anapaike aan de Lawa. Daar filmde de Amerikaanse onderzoeker Willard Baldwin, in 1968 een initiatieritueel met mieren. In 2019 heeft Bolwerk deze film overgedragen aan Eye filmmuseum in Amsterdam om te digitaliseren. Dat Bolwerk in 1966 expeditieleider was van een ontdekkingstocht naar de Akoerio’s door de Belgische ex-koning Leopold III, die als eerste Europeaan de Kasikasima beklom, is een spannend en uniek verhaal om te lezen, inclusief de bijbehorende foto’s.

Gisteravond werd benadrukt dat Nederlandse en Surinaamse Surinamers zich meer moeten inspannen om onze eigen verhalen vast te leggen voor het nageslacht. De aanwezige echtgenote en de twee zonen van Bolwerk zijn trots op hun neef Marcel La Rose dat het gelukt was de kennis en ervaringen van “hun pa” voor Suriname vast te leggen. Dat was een grote wens van Bolwerk toen bleek dat hij ongeneeslijk ziek was. Daarom kregen alle aanwezigen namens de familie Bolwerk na afloop van de presentatie een gratis boek mee.
 
roy.khemradj@gmail.com

Marcel La Rose - Piet Bolwerk – Hoeder van cultuurhistorie op twee continenten kost €19,50 en is te bestellen via de website: pietbolwerk.com. In bijlage een inkijk van het boek.

Piet-Bolwerk-_Inkijkexemplaar.pdf