(Foto: Orlando Cairo)
(Aangeboden)

Wij herdenken op vrijdag 28 oktober aanstaande de 142e koopdag van Plantage De Vierkinderen door tien kopers, op 7 oktober 1880. De offers en strijd van de voorouders voor behoud en ontwikkeling van hun plantage, vormen de kern van dit artikel. Hiertoe worden vier historische gebeurtenissen beschreven, met als doel stof te bieden tot overdenking, maar bovenal inspiratie voor de nazaten. Allereerst de offers tot koop van de plantagegronden, waarna op twee momenten voor de afschaffing van de slavernij bittere strijd tot lotsverbetering is gevoerd op plantageniveau. Ten slotte de massale ondersteuning aan de dagenlange straatacties van Paranen in Paramaribo, na de emancipatie.

Eerste offer en strijd, de koop van plantage De Vierkinderen
De 196 plantage bewoners, gegroepeerd in 18 families, hebben veel materiële en geestelijke offers gebracht om plantage De Vierkinderen met drie bijbehorende gronden (totaal 7.886 akkers= 3.390ha) te kopen (Marshall, 2011).  Het koopbedrag van f.4.000 moest snel verzameld worden, omdat de overheid reeds de procedure tot naasting van alle vier plantagegronden had ingezet. Uiteindelijk werden tien afgevaardigden uit de tien grootste families geselecteerd om de kooptransactie te verrichten bij de districtssecretaris van Boven Suriname en Boven Para, tevens belast met het notaris ambt. De heren Willem Sno, Sander Gambier, Frits Brasil, Julius Clare, Alphonse Marengo, Marius Ligeon, Simon Panka, Janny Symor, Johannes Lijpzig en mevr. Henriette Cairo melden zich keurig en trots aan op 7 october 1880 en tekenden de koopakte met het kruisteken (archief Wolfgang Jost). 

Tweede offer en strijd, de Papoto’s
‘Als je de geschiedenis nagaat, blijkt dat de meeste bevrijdingsacties van slaafgemaakte plantagebewoners afkomstig zijn van suikerplantages’, stelt Iwan Wijngaarde (2020). Rond 1729 was plantage De Vierkinderen een suikerplantage en de helft van de slaafgemaakten, 40 personen, hebben zich in dat jaar succesvol bevrijd uit de slavernij. Zij vestigden zich in het Brokopondo gebied en noemden hun dorp Papoto Kondre, afgeleid van Jeremias Papot, de toenmalige koloniale plantage eigenaar van De Vierkinderen (Price,1983). De wraak van Papot was gruwelijk. Hij heeft twee slaafgemaakte verdachten, mevr. Flora en dhr. Nero, publiekelijk gemarteld en gedood. Nadat dhr. Nero zijn eigen tong inslikte en stikte, werd hij aan een touw gebonden achter een paard, met het gezicht naar beneden en gesleept door de plantage. Uiteindelijk werd hij midden op het plein onthoofd (Dragtenstein 2002). De details van de moord op Flora zijn niet nader beschreven in de archieven. Ondanks deze gruwelijkheden hebben de Papoto’s de slavernij overleefd! Dankzij hun overleveringen weten hun achterkleinkinderen vandaag nog te vertellen dat hun voorouders afkomstig zijn van plantage De Vierkinderen.  

Derde offer en strijd, de Ruhman kwestie
In 1857, zes jaar voor de afschaffing van de slavernij, hebben de plantagebewoners acht maanden lang (maart-november) strijd gevoerd tegen het onderdrukkingsbeleid van de toenmalige plantage eigenaar Wilhelm Eduard Ruhmann. Deze gebeurtenissen noem ik ‘de Ruhman kwestie’. Ruhman was een rijke slavendrijver die 7 plantages bezat in Para en Commewijne met in totaal 845 slaafgemaakten. Hij was ook invloedrijk, vanwege zijn positie als lid van de Koloniale Raad, maar ook als eerste directeur van de eerste koloniale bank in Suriname, de Surinaamsche Bank. In het hele land en op alle niveaus werd gesproken over de opstandige bewoners van De Vierkinderen. De details van de ‘Ruhman kwestie’  zijn gehaald uit een uitgebreide brief die als ingezonden stuk werd gepubliceerd door de Nederlandse krant ‘het Handelsblad’ van 4 november 1857 (Het Handelsblad, 1857).     

Vierde offer en strijd, de Lohman kwestie
De aanleiding voor de ‘Lohman kwestie’ was het gevolg van het gouvernementsbesluit tot verhoging van ‘het hoofdgeld’, de belastingen per hoofd van de bevolking in 1891. De bewoners van de plantages Overtoom, Onoribo, Onverwagt, Osembo, La Prosperite en De Vierkinderen, weigerden deze verhoogde belastingen te betalen en organiseerden gezamenlijke protestaktie’s. Volgens Staal en Steinberg (1935:177) was Paramaribo van 14 tot 20 mei 1891 het toneel van straatrumoer en bloedvergieten. Paranen hebben twee successen geboekt: de belastingverhoging werd aangehouden en gouverneur Savorin Lohman is afgetreden. Staal en Steinberg (1935:177) typeren deze Lohmankwestie daarom als een ‘symptoom van het ontwaken van het ‘volks’ bewustzijn onder de creolen. De voorouders van plantage De Vierkinderen hebben ook hierin een belangrijke bijdrage geleverd. Hebben de voorouders van plantage De Vierkinderen ook bijgedragen tot de eerste vonk van het zwart nationalisme?

Op vrijdag 28 oktober 2022 wordt de 142e koopdag feestelijk herdacht op de plantage. Een bezinningsvolle en bovenal plezierige dag toegewenst aan alle nazaten van De Vierkinderen, Papoto-, Kutiri-, Butnari Kondre!

Elviera L. Bruce–Sandie
(elvierabruce13@gmail.com)
 


Documenten: