Japan: Ex-premier Shinzo Abe vermoord

Voormalig premier Shinzo Abe, de langst dienende leider van Japan, is vanmorgen overleden nadat hij werd neergeschoten terwijl hij campagne voerde voor parlementsverkiezingen. De moord op Abe komt als een schok voor een land waar politiek geweld zeldzaam is en wapens streng worden gecontroleerd.

De schutter opende het vuur van achteren op de 67-jarige Abe toen de voormalige premier het publiek toesprak op een  verkeerseiland in de westelijke stad Nara. Japanse media meldden dat het wapen een zelfgemaakt pistool leek te zijn.

"Deze aanval is een daad van wreedheid die plaatsvond tijdens de verkiezingen - het fundament van onze democratie - en is absoluut onvergeeflijk", zei premier Fumio Kishida, Abe's beschermeling, die moeite heeft om zijn emoties onder controle te houden.

Het was de eerste moord op een zittende of voormalige Japanse leider sinds een poging tot staatsgreep in 1936, waarbij verschillende figuren, waaronder twee ex-premiers, werden vermoord.

Artsen waren niet in staat om Abe te reanimeren, die met een hartstilstand naar het ziekenhuis werd gebracht en geen vitale functies vertoonde. Om 17:03 lokale tijd werd hij dood verklaard, ongeveer vijf en een half uur nadat hij was neergeschoten.

Hij bloedde dood door diepe wonden aan het hart en de rechterkant van zijn nek, ondanks het ontvangen van meer dan 100 eenheden bloed in transfusies gedurende vier uur, vertelde Hidetada Fukushima, de professor die verantwoordelijk is voor spoedeisende geneeskunde aan het Nara Medical University Hospital, tijdens een persconferentie die op de televisie werd  uitgezonden.

De politie zei dat een 41-jarige man die verdacht wordt van het plegen van de schietpartij is gearresteerd. NHK citeerde de verdachte, geïdentificeerd als Tetsuya Yamagami, die de politie vertelde dat hij ontevreden was over Abe en hem wilde vermoorden. De verdachte vertelde de politie dat hij in het verleden meerdere handgemaakte explosieven en geweren had gemaakt, zei NHK.

Knal en dan rook
Abe hield een campagnetoespraak buiten een treinstation toen er twee schoten klonken. Prompt daarna waren beveiligingsfunctionarissen te zien die een man in een grijs T-shirt en een beige broek te lijf gingen.

"Er was een luide knal en toen rook", vertelde zakenman Makoto Ichikawa, die ter plaatse was, aan Reuters. "Bij het eerste schot wist niemand wat er aan de hand was, maar na het tweede schot pakte iets dat leek op speciale politie hem aan."

Kyodo-nieuwsdienst publiceerde een foto van Abe die met zijn gezicht naar boven op straat ligt bij een vangrail, met bloed op zijn witte overhemd. Er stonden mensen om hem heen, van wie één hartmassage toediende.

Later op de dag legden leden van het publiek bloemen bij de plek waar Abe viel.

Hoge Japanse politici worden vergezeld door gewapende veiligheidsagenten, maar komen vaak dicht bij het publiek, vooral tijdens politieke campagnes wanneer ze toespraken houden langs de weg en voorbijgangers de hand schudden.

Politiek geweld is zeldzaam in het naoorlogse Japan. In 2007 werd de burgemeester van Nagasaki doodgeschoten door een yakuza-gangster. Het hoofd van de Japanse Socialistische Partij werd in 1960 tijdens een toespraak vermoord door een rechtse jongere met een korte samoerai zwaard. Een paar andere prominente politici zijn aangevallen, maar niet gewond.

Volgens de politie was de vermoedelijke schutter een inwoner van Nara. Media zei dat hij tot 2005 drie jaar in het Japanse leger had gediend.

Abe diende twee termijnen als premier en trad in 2020 af vanwege een slechte gezondheid. Maar hij bleef een dominante aanwezig bij de regerende Liberale Democratische Partij (LDP). Hij had de controle over één van de belangrijkste afdelingen van de partij.

Kishida, die vorig jaar aan de macht kwam, had gehoopt de verkiezingen te gebruiken om uit de schaduw van Abe te komen en zijn premierschap te bepalen, aldus analisten. Kishida schortte zijn verkiezingscampagne op na de schietpartij. Alle belangrijke politieke partijen veroordeelden de aanval.

'Heel heel verdrietig'
In de marge van een G20-bijeenkomst in Indonesië noemde de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken de moord op Abe "schokkend" en "zeer verontrustend" en beschreef hij hem als een leider met een grote visie. De Verenigde Staten is de belangrijkste bondgenoot van Japan.

Gelijkaardige berichten van sympathie en shock stroomden binnen van over de hele wereld na het nieuws over de dood van Abe, ook uit het naburige Taiwan, China en Rusland, maar ook uit heel Azië, Europa en de Verenigde Staten.

De yen steeg en de Japanse Nikkei-index daalde na het nieuws van de schietpartij, gedeeltelijk gedreven door een vluchtige vlucht naar veiligheid.

Abe is vooral bekend om zijn 'Abenomics'-beleid van agressieve monetaire versoepeling en fiscale uitgaven. Hij stimuleerde ook de defensie-uitgaven na jaren van dalingen en breidde het vermogen van het leger uit om macht in het buitenland te projecteren.

In een historische verschuiving in 2014 herinterpreteerde zijn regering de naoorlogse, pacifistische grondwet om troepen voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog in staat te stellen overzee te vechten. Het jaar daarop maakte de wetgeving een einde aan een verbod op het uitoefenen van het recht op collectieve zelfverdediging of het verdedigen van een bevriend land dat wordt aangevallen.

Abe heeft echter nooit zijn doel bereikt om de door de VS opgestelde grondwet te herzien door de zelfverdedigingstroepen, zoals het Japanse leger wordt genoemd, in het pacifistische artikel 9 te schrijven.

Abe trad voor het eerst aan in 2006 als de jongste premier van Japan sinds de Tweede Wereldoorlog. Na een jaar geteisterd door politieke schandalen, verontwaardiging van kiezers over verloren pensioengegevens en een verkiezingsmisbruik door zijn regerende partij, stopte Abe. Hij gaf een slechte gezondheid als reden voor zijn aftreden. In 2012 werd hij opnieuw premier.

Abe kwam uit een rijke politieke familie, onder wie een vader van een minister van Buitenlandse Zaken en een grootvader die premier was.