(Aangeboden)

Het centrale punt van discussie onder de Surinamers van de vijftiger jaren in Nederland was de vraag: ”Is het land aan de Noordkust van Zuid-Amerika werkelijk van ons, die onszelf Surinamer noemden? Het belangrijkste deel van de Surinaamse activiteiten in de vijftiger jaren was gericht op de culturele bevrijding. Wij waren gericht op de verheffing en cultivering van onze taal, op de waardering van de eigen cultuur in al haar vormen, kortom op het ons toe-eigenen van ons culturele erfgoed waarvan we vervreemd dreigden te worden als gevolg van de koloniale cultuurpolitiek.

De beweging Wie Eegie Sanie was primair een culturele beweging. De culturele emancipatie is bereikt, voor wat het respect voor de eigen cultuur betreft. De discussie over wat volgen moest na de culturele emancipatie, nl. eerst de economische of eerst de politieke bevrijding, werd onduidelijk gevoerd. Het standpunt eind vijftig, begin zestig in Suriname, dat via de politieke zelfstandigheid de economische bevrijding bereikt zou worden, bleek achteraf in de gehele wereld van ex koloniën een misvatting te zijn geweest. Juist in het postkoloniale tijdvak werd de economische greep op de ex koloniën van Engeland, Frankrijk en Nederland sterker. Ook de greep op Suriname.

In de jaren onmiddellijk vóór 1954 ging het debat vooral over de aanstaande autonomie. Velen van ons waren van mening dat Suriname zonder tussenfase van het Statuut onafhankelijk moest worden. Ondanks protestbrieven en -telegrammen heeft Het Statuut 21 jaren bestaan. Pas toen de PNR regeermacht gekregen had, werd de datum van de onafhankelijkheidsdag vastgesteld. In de gelederen van de Partij Nationalistische Republiek trof men voormalige leden van de Amsterdamse vereniging Ons Suriname aan en dus ook het politieke gedachtegoed van de Surinamers in het Amsterdam van de vijftiger jaren. Maar er gebeurde in die tijd veel meer dan debatten rondom Statuut en Autonomie. In Vereniging Ons Suriname, in de SSV (Surinaamse Studentenbeweging) in Wie Eegie Sanie en ook buiten de specifiek Surinaamse organisaties waren de Surinamers, studenten en arbeiders bezig met het totale Suriname van straks. De staatkundige onafhankelijkheid en de staatsvorm stonden vast. Het zou een republiek worden. Maar over de economische inrichting van die Republiek was men niet zo duidelijk.

De Surinamers keken ook met meer dan gewone belangstelling naar de ontwikkelingen in de landen van de Franse en Britse imperia. Er werden contacten gelegd met personen uit de zwarte bewegingen van de Verenigde Staten. De literaire producten  van het Caraïbische gebied bereikten ons en de Présence Africaine werd door ons gelezen. Er werd veel over dekolonisatie in al haar vormen gelezen en gesproken. Al deze contacten met gedachten over onderdrukking en bevrijding van Azië en Afrika brachten sterke correcties aan in de opvattingen die via het koloniale onderwijs van die dagen bij Surinamers waren ingeprent.

Terugblikkend constateren wij nu, dat we toen – misschien niet altijd even bewust- een programma voor zelfontdekking ontwikkelden, bestaande uit 4 punten (zie bundel VERENIGING ONS SURINAME 70, pagina 42,43). Zo bracht het bezig zijn met het Sranantongo ons op het gebied van de functie van de eigen taal, in de nationale (culturele) bevrijding. En wij keken in dat opzicht naar bijvoorbeeld Indonesië. De studie van de geschiedenis bracht met zich mee de ontdekking van oude liederen en bijna verloren oud cultuurgoed. Het was onze zaak, wie eegie sanie, en daarom waren wij met hart, ziel en verstand ermee bezig. Wij waren, kortom, begonnen aan de totale dekolonisatie van Suriname. Wij hadden het druk met wat wij wilden en deden. Het was een boeiende tijd. Er is veel gestudeerd, gepraat en geschreven.

Nu ruim vijf en dertig jaar later kunnen wij ons afvragen wat er van de uitvoering van het programma is terecht gekomen. Suriname is onafhankelijk geworden. Het zoekt nu met vallen en opstaan zijn eigen weg in de internationale wereld. Wat de bevrijding van taal en cultuur betreft, moet gezegd worden dat dát een langer en ingewikkelder proces is, dan wij toen gedacht hadden. Zeker is echter dat de Westerse cultuur niet meer als de enige prestige dragende cultuur wordt gezien: de culturele bevrijding vordert gestaag. Economisch is Suriname nog lang niet geheel van ons. Op dat gebied overheersen en manipuleren het buitenland en Nederland voorop ons land nog steeds. Er zijn vele punten van het economisch bevrijdingsprogramma, waar het denken is blijven steken of waarover niet behoorlijk is nagedacht. Zo is nog steeds niet veel gedaan aan een behoorlijke economische band met landen in de regio en in West-Afrika zoals Nigeria en Ghana.

De Republiek Suriname is gerealiseerd, maar ze kijkt naar de wereld nog te veel door de bril die Den Haag haar ooit heeft opgezet. Het programma dat wij voor onszelf nastreefden in de vijftiger jaren kan niet gelden voor de Surinamers van 1989. Zij hebben in het Nederland van 1989 en het Europa van straks een ander programma uit te voeren dan wij van de vijftiger jaren. Maar hun strijd in Europa nu, moet niet geïsoleerd worden van de strijd in het Suriname van nu. Over en weer moeten wij elkaar inspireren. De emancipatiestrijd in Nederland nu is een gevolg van het kolonialisme en daartegen strijden de Surinamers in Suriname nog steeds, ook.

De inspanningen van de vijftiger jaren in Nederland zijn niet voor niets geweest. De Vereniging Ons Suriname heeft er heel veel toe bijgedragen dat het land Suriname veranderde in ons land, onze Republiek, ons Suriname. Het vraagteken achter de titel van dit verhaal staat er als een waarschuwing dat het programma van de vijftiger jaren nog niet geheel is uitgevoerd.