De eeuw van “oom” Hein Eersel
Christiaan Hendrik (Hein) Eersel werd geboren op 9 juni 1922 in Paramaribo en zal op 9 juni 2022 zijn 100e verjaardag herdenken. Helaas is zijn gezondheid van dien aard dat de familie besloten heeft deze gebeurtenis in klein (familie)verband te memoreren.
Ik heb Hein Eersel voor het eerst leren kennen in 1961 als mijn AMS-leraar Nederlands. Het contact tussen ons is altijd goed gebleven en heeft zich zodanig ontwikkeld dat ik hem “oom Hein” ben gaan noemen. In dit artikel zal ik hem dan ook vaker op die manier aanduiden.
Zijn grootvader was een tot slaaf gemaakte die bij zijn manumissie de achternaam Eersel kreeg. Van de familie heb ik begrepen dat alle Eersels nazaten zijn van deze stamvader. Vanaf zijn jonge jaren bleek Hein Eersel een goede en leergierige leerling te zijn. Hij bezocht de Willebrordus ULO school en voltooide daarna zijn onderwijzersopleiding aan de toenmalige avondopleiding. Daarna heeft hij vele jaren gewerkt als onderwijzer in verschillende delen van ons land o.a. te Moengo.
Eersel sloot zich tijdens zijn studietijd aan bij de beweging Wie egi sani, waarin Eddy Bruma een leidende rol vervulde. Samen met laatstgenoemde gaf hij lessen in het Sranan.
Volgens van Kempen heeft deze beweging belangwekkend werk voortgebracht en is vooral voor de creolen een belangrijke factor geweest in de heroriëntatie in de eigen Surinaamse identiteit. De beweging maakte duidelijk dat er voor Surinamers een andere oriëntatie mogelijk was dan op de Nederlandse taal en cultuur. Daarmee heeft zij mede de weg geëffend voor belangrijk literair werk dat in het Sranan geschreven zou worden door Trefossa, Rellum, Schouten-Elsenhout, Slory en Dobru. Eersel ontpopte zich als dichter. Hij heeft echter volgens van Kempen zijn poëtisch talent onvoldoende benut, maar ontwikkelde zich wel als een bekend spreker die bijna alleen taalwetenschappelijke artikelen heeft gepubliceerd.
In de jaren 60 werkte hij ook voor het Bureau Volkslectuur onder Lou Lichtveld (Albert Helman) die de eerste directeur was van het bureau. Toen Lichtveld naar Amerika vertrok nam Eersel het roer over. Het Bureau werd later in het Taalbureau opgenomen. Zijn toenmalige secretaresse, Gonda Nekrui vermeldt dat onder de bezielende leiding van Hein Eersel, cultureel Suriname helemaal wakker werd. Het tijdschrift Soela verscheen, alsmede vele gedichtenbundels. Het Taalbureau bewerkstelligde dat er een MO-A opleiding Nederlandse taal kwam. Naast het Sranan legde oom Hein zich ook toe op het bestuderen van de in het binnenland van Suriname gebezigde Afrikaanse talen en leverde een bijdrage aan het bekend worden van het Afakaschrift.
In 1964 werd hij uitgezonden naar de USA om zich aldaar te verdiepen in de linguïstiek. In 1968 werd hij de eerste kanselier van de Universiteit van Suriname. In 1969 was hij gedurende een half jaar minister van Onderwijs en Volksontwikkeling in het Interim Zakenkabinet. Later maakte hij deel uit van de spellingcommissie Sranan en van de commissie voor de Literatuurprijs van Suriname. Ook was hij actief bij de Sranan Akademya, een organisatie die het Sranan en de Afro-Surinaamse cultuur wil bevorderen.
Hij heeft ook enkele gedichten gepubliceerd in de tijdschriften Spectrum en Foetoe-boi en maakte deel uit van het tijdschrift Soela. Met Max Sordam publiceerde hij het woordenboek Sranantongo. Vermeldenswaard is dat oom Hein de initiatiefnemer is van een concept Taalwet, dat tot op heden om onbekende redenen nooit verheven is tot wet.
Hij is betrokken geweest bij talrijke organisaties die ten doel hebben het bevorderen van het bewustzijn van taal, cultuur en religie. Eén van zijn belangrijkste bijdragen in dit verband is dat hij de motor is achter de oprichting van de Frans Henri de Ziel Stichting (Trefossa Stichting), die o.a. de jaarlijkse Trefossalezingen organiseert die allemaal in boekvorm verschenen zijn.
Deze stichting heeft bewerkstelligd dat er een monument is opgericht voor Trefossa, nabij het Onafhankelijkheidsplein. De universele opstelling van oom Hein blijkt mede door het op zijn initiatief toekennen van de Trefossaprijs 2017 aan de dichter Jit Narain voor diens verdiensten voor het Sarnami. Op 1 november 2003 werd hem door de Universiteit van Suriname een ere-doctoraat in de humaniora toegekend bij welke gelegenheid hij een oratie gehouden heeft met als titel: “Alles draait om taal”. Zijn bekendste publicatie is het in 2002 uitgebrachte boekwerk Taal en mensen in de Surinaamse samenleving, een verzameling artikelen over taalgeschiedenis en identiteit.
Uit het voorgaande blijkt dat oom Hein gedurende zijn “eeuwig” leven, nooit stil gezeten heeft. Hij heeft zich opgesteld als een bezige bij die ter dege beseft dat zijn taak is het doen van bestuivingen, vooral op cultureel gebied. Het zal moeilijk zijn een andere Surinamer te noemen die op het gebied van taal en cultuur zoveel gepresteerd heeft als oom Hein.
Wij kunnen daarom niet anders dan hem roemen en dank betuigen voor zijn “eeuwige” prestaties.
Gran tangi, oom Hein! Dyadya kulturu man! Blesi nanga seygi!
Carlo Jadnanansing
Vandaag
-
08:46
VHP: De feiten achter de cijfers
-
06:50
Kiezers kunnen vanaf vandaag oproepingskaart afhalen
-
04:53
Onweersbuien in de middag
-
02:57
OM eist vier jaar cel tegen religieus leider voor verkrachting
-
00:59
Column: Samen verder
-
00:34
Somohardjo: Ramsaran blijft thuis
-
00:00
Senioren ontvangen RVI-certificaten: eerste uitbetaling via Hakrinbank
Gisteren
- Paus Leo: 'Alles in het werk' stellen voor wereldvrede
- Decentralisatie en rationalisering overheid belangrijkste issues op VES-debat
- Staatsolie sluit megadeal van US$ 1,6 miljard voor GranMorgu
- Normen en waarden in de politiek
- Dodelijk verkeersongeval te Brownsweg
- Brand op vissersboot bij SDSM-steiger
- Goerdat over beschuldigingen: Politieke karaktermoord zonder bewijs
- Santokhi stelt werkgroep in: We kijken niet naar verkiezingsdatum
- Sapoen: 'Alles voor Suriname, niet voor verdeeldheid'
- Uruguayaanse oud president José Mujica overleden
- Het blijft nog even regenen
- Taxiën door de politiek: 77-jarige blijft werken zolang ze kan
- Bee: Er is veel bereikt, maar ook ruimte voor verbetering
- VES debat: Verdeelde meningen over nieuw IMF-programma
Eergisteren
- Commissie voor verbetering schoolbusvervoer
- Politiebericht over onderzoek fraude met oproepingskaarten
- Adoptie in het nieuw BW
- Olieprijs stijgt na Saudische investeringsbelofte
- Roofoverval op winkel aan de Nieuw Weergevondenweg
- Trump begint Midden-Oostenreis met reeks deals in Saudi-Arabië
- CBvS-governor: Valutaveilingen geen directe poging verlaging wisselkoers
- Collectief erfgoed onder druk
- Wereldwijde beurzen schieten omhoog na tariefverlaging VS en China
- Veel bewolking en neerslag op deze dinsdag
- Taxiën door de politiek: Onderwijsvernieuwing zonder vooruitgang
- Column: Geld regeert de verkiezingen: Kapitaal versus integriteit
- Roemer: Suriname moet economische cultuur ontwikkelen en tot norm verheffen