Sinds 1961 bedraagt de economische groei in Suriname gemiddeld 5 procent (gegevens Wereldbank). Maar als je naar de grafiek kijkt, zie je geen mooie golvende lijn, maar een roller coaster met scherpe pieken en dalen. Elke 60-plusser kent de dieptepunten, die cyclisch leidden tot een leven van ellende. Na een periode van waardevastheid gaat de Surinaamse munt steeds weer onderuit. De Surinaamse staat is historisch onbetrouwbaar. Er moet veel veranderen.

1966 was een hoogtepunt met een ongekende economische groei van 19%. Dit had te maken met de bouw van de waterkrachtcentrale, de Afobakadam bij Brokopondo. Goedkope energie stimuleerde de economie. Er was sprake van de Brokopondo-push. 2020 was een dieptepunt met een Apocalyps van -16% groei. 1961-1970 was een stabiele macro-economisch periode met alleen groene groeicijfers, gevolgd door 2000-2010, ook een decennium zonder rode cijfers.

Suriname heeft meerdere malen op de rand van faillissement gestaan. De ineenstortingen van de economie zijn niet te wijten aan externe vijanden, maar aan eigen zwakte. Het is de politieke traditie in Suriname om te vechten voor een stukje van de kleine taart in plaats van samen manieren te bedenken om de taart groter te maken. Surinamers zijn door dure rentedragende miljardenleningen in de schuldenhel beland en zijn ‘Wij schuldslaven van Suriname’ geworden. De regering probeert via onderhandelingen met schuldeisers uit de schuldengevangenis te komen. Er zijn nog meer augiasstallen die gereinigd moeten worden. Hier zijn enkele bekende verbeterpunten.

De staat moet de banken controleren en disciplineren, zodat ze geen onverantwoorde leningen verstrekken. De ambtenarij moet worden verkleind en ambtenaren moeten worden beloond naar de meetbare prestatie: hoe goed en hoe snel een burger is geholpen. Particuliere, op winst gerichte bedrijven moeten de economie domineren, niet de overheid. De overheid moet bedrijven die in opleiding investeren belonen. Bestuurders die een stijgende economie tot stilstand kunnen brengen en linea recta omlaag laten vallen, mogen niet in de cockpit zitten. Je herkent ze aan hun strafblad of gebrek aan opleiding, hun zogenaamde ‘volksoriëntatie’, geldstrooierij, minachting voor de middenklasse en lakse belastingmoraal. Corruptievrije instellingen, waaronder een sterke rechtstaat, moeten het zakendoen gemakkelijker maken. Een rechtvaardig einde aan het gruwelijke verhaal van 1982 moet een einde maken aan de verscheurdheid en het militarisme in de politiek, want ook dat remt de groei.

Bovenal zal de Surinaamse economie geen succes worden zolang de export de import niet kan betalen. De invoer moet omlaag. Wat wel geïmporteerd moet worden zijn moderne technieken en business praktijken om ‘made in Suriname’ te produceren. ‘Economie’ is niet schreeuwen en consumeren. Het is iets bedenken en produceren. Dat kost moeite. Hout hakken en goud krabben is geen prestatie of creatie. Economische groei is ook opgroeien: het verwerven van kennis, inzicht en sociale normen. Goede lees- en rekenvaardigheden verhogen de productiviteit en het bbp. Dat heet ‘human capital’.

De beste manier om te leren en snel rijk te worden is na-apen. Landen die de afgelopen vijftig jaar erg rijk zijn geworden, hebben dit gedaan door na-aperij, niet door uitvindingen. Ze hebben uitstekende ideeën en methoden overgenomen en gekopieerd. Zo kan de verbazingwekkende economische groei van Japan, Singapore en Dubai het best worden begrepen. Het zijn economische imitaties van Amerika en West-Europa. Suriname kan dit ook, maar dan moet het uit de slachtofferrol stappen.

De hoestende en knarsende Surinaamse economie is herstellende van een ernstige ziekte en de bijkomende klap van de coronapandemie. De patiënt staat onder streng toezicht van de Wereldbank en het IMF en is op een streng dieet gezet. Het herstel wordt nu bedreigd door de Russische inval in Oekraïne, 9.469 km verderop, en dat voel je meteen in je portemonnee.

De Surinaamse economie draait verre van soepel, want zonder geld beweegt niets. Maar één ding is duidelijk. Suriname kijkt uit naar een positief decennium. Over een paar jaar zal de grootste groei ooit te zien zijn wanneer de olie wordt opgepompt uit Maka, Sapakara, Kwaskwasi, Keskesi en Krabdagu. Na een paar magere jaren zal het bbp koortsachtig stijgen, misschien wel boven de 40%. Dus hou vol. Het wordt de olie-en-gas-push van de eeuw. De grote energieke sprong voorwaarts.

Het zijn sterke benen die de rijkdom kunnen dragen. In Nigeria is olie een vloek geworden voor de bevolking en is de levensverwachting een van de laagste ter wereld. Het oliegeld zal goed moeten worden gebruikt om de economie divers, stressbestendig en onafhankelijk van olie te maken. De toekomst ziet er op Noorse wijze rijk uit, tenzij semicriminelen in 2025 aan de macht komen en de oliebuit stelen of uitleveren aan het buitenland. Dan mislukt de Grote Sprong en wordt het Nigeriaanse of Venezolaanse armoede.