10 december 1948 is een belangrijke herdenkingsdag geweest,  zo niet de belangrijkste, voor de rechtsbescherming tegen schendingen van rechten van  burgers wereldwijd. Op 10 december 1948 werd namelijk de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens (UVRM) door de Algemene Vergadering van de VN  plechtig aangenomen, een Verklaring die getekend werd door 48 Staten. Hoewel geen verdrag en juridische afdwingbare kracht, heeft deze Verklaring  over een periode van 73 jaar enorm aan (juridisch) gezag gewonnen. Burgers en slachtoffers  refereren systematisch naar de Verklaring die een belangrijk instrument is waarin 30-tal grondrechten zijn vervat en dus een leidraad is voor de beoordeling van mensenrechtenschendingen, vaak begaan door gezagsdragers.

Tezamen met de afdwingbare verdragen  Burger- en Politieke rechten en Sociaal, Economische en Culturele Rechten (1966), de drie ook wel bekend als de Bill of Rights, hebben fundamentele rechten van de mens een onwrikbare verankering gevonden in het internationaal recht.

Desalniettemin, zien wij echter dat overheden en politieke gezagsdragers  heel regelmatig falen om burgers garanties te bieden tegen mensenrechtenschendingen. Vaak  zijn  instituten niet op berekend, zwak of zijn er inadequate toezicht en controle.  

Ook in Suriname zien wij hetzelfde verschijnsel. De regering moet flink investeren in institutionele- en   capaciteitsversterking om de rechten van de mens beter en efficiënt te doen functioneren en ze zal zelf ook het juiste voorbeeld moeten geven. Dat is wat de burger nodig heeft in een democratische staat!

Vaak wordt bij de vrije uitoefening van mensenrechten, de burger vrees aangejaagd; intimidaties, vergeldingsmaatregelen, politieke rancune, maatregelen op de werkvloer komen regelmatig voor. De vrijelijk en  onbeperkte ontplooiing  van het individu  is de kern waarop een democratie gefundeerd is.  Dat plaatst de mens centraal  in de maatschappij. Zonder de bescherming en ruimte voor deze normen en waarden kan er geen sprake zijn van een  ontwikkeling van de mens.

Mensenrechten zijn de belangrijkste graadmeters in een democratische rechtsstaat. Zonder garanties voor rechtsbescherming degradeert de Staat tot rechteloosheid, anarchie, willekeur en is dan het vertrouwen in de overheid en het bestuur zoek. Een constante evaluatie is onmisbaar.  

De UVRM van 10 dec.1948  is een belangrijke handreiking aan staten, een onmisbaar geworden categorie van soft law om de nationale wetgeving  in overeenstemming te brengen en te harmoniseren  met het internationaal mensenrechtensysteem. Wetswijziging en herzieningen is een belangrijke methode om burgers rechtszekerheid te verschaffen.

Democratie en  vrijheden van burgers zijn duurzame waarden. In een democratische maatschappij met rechten en normen en is er geen ruimte  voor misbruik of willekeur. Iedere schending van een burgerrecht zal controleerbaar  moeten zijn, bijv. via de onafhankelijk rechterlijke. De staat behoort hierbij faciliterend te werken.

De UVRM heeft een onmisbare plaats verworven in elke democratisch maatschappij. De dag van 10 december kenmerkt zich dan ook als een dag voor terugblik en bezinning, voor promotie en verdere verspreiding van kennis van de mensenrechten. De overheid heeft hier een kardinale rol te vervullen zodat burgers hun vertrouwen in het rechtssysteem niet verliezen.

Sardhanand Panchoe
De auteur is een jurist,  met een achtergrond van Ned.- en Internationaal recht.
à titre personnel