In tegenstelling tot de Surinaamse kunnen de Nederlandse rechters  de wetten die zijn aangenomen door de grondwetgever niet toetsen aan de Nederlandse Grondwet. Met deze inleiding besef ik gelijk zwaar te hebben ingezet maar dat is de constatering. Uiteraard zijn er enkele toetsingsmogelijkheden, maar de drempel is hoog.
Niet zo simpel als in Suriname geregeld in onze Grondwet artikel 137 “Voor zover de rechter in een concreet aan hem voorgelegd geval toepassing van een bepaling van een wet strijdig oordeelt met één of meer der in Hoofdstuk V genoemde grondrechten, verklaart hij die toepassing voor dat geval ongeoorloofd”.

In Nederland zou een burger een beroep moeten doen op het Hof in Straatsburg omdat de Nederlandse rechter Nederlandse wetten niet aan de grondrechten in de Grondwet mag toetsen. De constitutionele toetsing aan de Nederlandse Grondwet wordt nu overgelaten aan de grondwetgever.

Dus toen in 1975 in onze onafhankelijkheidsgrondwet werd nagedacht over een betere rechtsbescherming voor de Surinaamse samenleving, in verband met de ervaring van de onbetrouwbare politieke constellaties, hadden velen het niet begrepen. Sommige uit machtsbehoud anderen door politieke opportunisme.
Vandaar dat pas in 1987 bij de grondwetsherziening de formulering in artikel 144 werd aangepast namelijk “er is een Constitutioneel Hof”. De grondwetgever heeft niet zonder meer het Constitutioneel Hof binnen dat deel van het rechtsstelsel waarin onze belangrijkste fundamentele rechten zijn vastgelegd, Hoofdstuk XV in de Grondwet, samen met het Hof van Justitie geplaatst.
 
Vandaar dat de vraag welk gezag de rechter aan een oordeel van het Hof moet toekennen in het artikel “Het Constitutioneel Hof in Suriname” zeer bedenkelijk is omdat de vraagstelling suggereert dat de rechter een andere besluit kan nemen of in ieder geval van dat oordeel kan afwijken. Gelukkig wordt vastgesteld dat doorgaans de rechter conform dat oordeel van het Constitutioneel Hof zal handelen.
Mijns inziens  is er geen andere mogelijkheid. Het Constitutioneel Hof is ook een grondwettelijk onafhankelijk orgaan naast het Hof van Justitie. Daarom is het van belang om niet lichtvaardig over de samenstelling te gaan. Wij constateren dat onze formele constitutie lang niet zo zwak is om één twee drie te worden onderworpen aan een herbeschouwing ter herziening.
Bovendien is door de toeslagenaffaire in Nederland gebleken dat de roep om een Constitutioneel Hof daar ook luider wordt. Alleen hebben ze nog een lange weg te gaan. Daar is een grondwetsherziening voor nodig.

Wat wij in Suriname ontberen is een Algemene wet Bestuursrecht en een volksvertegenwoordiging die haar kerntaken serieus neemt. Hoewel sedert 1975 de voorzieningen getroffen werden en de grondslag wederom in artikel 135 van de Grondwet van 1987 is geregeld, hebben wij tot heden geen wet Algemene Bestuursrecht en zijn overgeleverd aan de willekeur van deze of gene.

Eugène van der San