Column: Een voorbeelddiscussie

Afgelopen week heb ik met veel belangstelling gekeken naar de discussie over homoseksualiteit die door BEP-parlementariër Ronny Asabina is aangekaart: is homoseksualiteit een ziekte die bestreden moet worden of gaat het om een geaardheid die geaccepteerd moet worden? Dit is geen academische vraag, maar een vraag die duizenden mensen zich elke dag stellen, zo heb ik gemerkt.
De afgelopen maanden heb ik tal van mensen geïnterviewd over hoe hun familie is omgegaan met homoseksualiteit. Op basis daarvan heb ik het boek “Verboden liefde – familie en homoseksualiteit in de Surinaamse gemeenschap” geschreven. Het boek behandelt de vraag hoe familie’s van homo’s omgaan met de situatie waarbij degene van wie ze houden – een zoon, dochter, vader, moeder, broer of zus – kenbaar maakt dat hij homo of zij lesbisch is.

De moeder van Anita Chedi reageerde in eerste instantie diep geschokt, omdat zij ervan uitging dat homoseksualiteit een ziekte is. Dus bracht ze haar dochter naar een huisarts. Maar die had geen medicijn. Uiteindelijk kwam ze bij een bonuman terecht. Haar dochter moest een wasi hebben. Ze ging met een auto het binnenland in. De moeder moest achterblijven in een hut. Haar dochter moest met twee mannen mee het bos in, waar ze een wasi zou krijgen om haar te genezen. Ze moest haar kleren uitdoen en een pangi dragen. Op een gegeven moment werd ze gevraagd om haar onderbroek uit te doen. De mannen stonden op het punt haar te verkrachten. Ze wist zich uit de situatie te redden en rende naar haar moeder, die nooit kon vermoeden dat ze haar dochter gebracht had om verkracht te worden.

Het gezin Chedi heeft zware tijden meegemaakt. De moeder kon niet accepteren dat haar kind, van wie ze zielsveel houdt, lesbisch is. Ze liet dat merken met huilbuien, verwijten en gebeden tot God voor genezing. Haar dochter raakte depressief en deed verschillende pogingen tot zelfmoord. Een poging tot ophanging mislukte omdat het touw brak. Een poging om “per ongeluk” te verdrinken bij een veer door te springen terwijl de boot vertrok, mislukte. Ze kwam half op de boot en half in het water terecht en werd aan boord getrokken.

Haar vader nam toen het definitieve besluit: of wij veranderen en accepteren haar zoals ze is, of we verliezen ons kind. De ouders besloten te veranderen. Ze verdiepten zich in homoseksualiteit. Ze luisterden naar wat hun dochter voelde en te vertellen had. Ze leerden dat homoseksualiteit geen ziekte, maar een geaardheid is. En die ervaring heeft hen een stap verder gebracht.
Hun dochter besloot om actief te worden in de homobeweging om de acceptatie van homoseksualiteit te bevorderen in de Surinaamse gemeenschap. Haar ouders besloten om haar daarin te steunen, openlijk en met liefde.

Anita is gered, maar haar buurjongen Boyke Ramsahai heeft het niet gehaald. Zijn ouders schaamden zich diep voor hun homoseksuele zoon en zonden hem om in het bos te werken, ver van de bewoonde maatschappij. Maar na een paar jaar keerde hij terug. Zijn geaardheid was niet veranderd. De buurt in Commewijne accepteerde het niet. Boyke pleegde zelfmoord. Zijn vader raakte aan de drank.
De moeder is nu een fervente voorstander geworden van homo-emancipatie. Ik heb een aangrijpende video gezien die Anita heeft gemaakt van de oude moeder, die een brief heeft geschreven aan de president, die als volgt luidt: “Meneer de president Bouterse. Mijn zoon was homo en hij heeft zelfmoord gepleegd. Hij werd gediscrimineerd door de bevolking van Suriname. Ik wil dat u iets er tegen moet doen. Moeder Boyke Ramsahai.”
Ik weet niet of de president de brief ook daadwerkelijk heeft gekregen en gelezen.

Asabina’s uitspraken zijn uitspraken die in brede delen van de Surinaamse gemeenschap te horen zijn. De manier waarop hij zijn uitspraken in eerste instantie bracht (“met wortel en tak uitroeien”) schept een klimaat van angst die leidt tot veel verdriet bij homo’s en nog veel vaker bij hun hetero-familieleden.
De manier waarop de discussie zich vervolgens heeft ontwikkeld, is hartverwarmend om te zien. Open brieven en parlementariërs van de oppositie en coalitie geven aan dat niemand een klimaat van angst wil en iedereen tegen discriminatie is. Dat is het signaal waar de moeder van Boyke Ramsahai op wacht.

Wat een verschil met 1975 toen homoseksualiteit als een grap werd behandeld.
In november 1975 zou Suriname onafhankelijk worden van Nederland. De pas opgerichte Werkgroep Surinaamse Homo’s had een brief aan de regering en het parlement geschreven waarin erop werd aangedrongen om bij het opstellen van de nieuwe grondwet rekening te houden met de positie van homoseksuelen in Suriname. Tijdens een parlementaire discussie over een ongevallenregeling van het Ministerie van Sociale Zaken spoorde de parlementsvoorzitter de minister aan om ook aandacht te schenken aan de brief van de W.S.H. Hij antwoordde letterlijk: “Natuurlijk meneer de voorzitter, zodra er kinderen komen.”

Ik heb door de hele zaak gek genoeg meer respect gekregen voor Asabina. Het is één ding om uitspraken te doen die kwetsend zijn voor een groep Surinamers. Het is iets anders om dat te onderkennen en publiekelijk aan te geven dat dat niet je bedoeling is.
Dat geeft aan dat je karakter hebt. Hij had ook kunnen zeggen dat hij verkeerd begrepen is, zoals vaker gebeurt door politici.
Door die correctie draagt hij bij aan een klimaat van tolerantie.

De acceptatie van homoseksualiteit is gebaat bij een publieke discussie waarbij voor- en tegenstanders aan het woord komen. En dat heeft Asabina wel bereikt, ook al was zijn bedoeling niet om die acceptatie te bevorderen.
In die publieke discussie zou mijn insteek zijn: wat zou je doen als je kind homo is? Zou je hem of haar afwijzen of ben je bereid om, net als Anita’s ouders, je te verdiepen in wat homoseksualiteit is?

Een ander parlementslid in een ander land – Amerika – heeft hetzelfde geroepen als Asabina. Michele Bachmann, lid van het Huis van Afgevaardigden en een Republikeinse kandidaat voor het presidentschap, runt al vijf jaar een kliniek met haar man om homoseksuelen te genezen van hun geaardheid. Zij stelt nadrukkelijk dat homoseksualiteit een ziekte is.

De PVV van Geert Wilders heeft in het Nederlandse parlement vragen gesteld over discriminatie van homo’s in Suriname. Wat een hypocrieten? Waar zijn de vragen van de PVV over Michele Bachmann in Amerika? Maar deze racistische partij laat geen kans voorbijgaan om zwarten in een kwaad daglicht te stellen. Wanneer gaan leden van de Nationale Assemblee vragen stellen over discriminatie van moslims in Nederland?

Sandew Hira