Hoe Afrikaanse leiders zich decennia vastklampen aan macht
19 Oct 2019, 05:12
President Pierre Nkurunziza van Burundi ziet zijn ambtstermijn mogelijk tot 2034 verlengd. Hij is al sinds 2005 aan de macht. (Foto's: Reuters)
In Guinee
braken deze week protesten uit over voorstellen om een nieuwe grondwet op te
stellen waarmee president Alpha Conde zijn wettelijk mandaat zou kunnen
verlengen en in 2020 een derde termijn zou kunnen vervullen. Als Conde probeert
te blijven, kopieert hij uit een gevestigd speelboek in Afrika, waar zittende
presidenten hebben geprobeerd, vaak met succes, aan de macht te blijven door
manipulatie, aanpassingen of regelrechte overtreding van wettendie vaak bedoeld waren om democratische
machtsoverdrachten te waarborgen.
Enkele van
de langst zittende leiders van Afrika die erin zijn geslaagd om aan de macht te
blijven, of proberen dit te doen zijn:
Burundi -
President Pierre Nkurunziza is sinds 2005 aan de macht. Hij kondigde in 2015
aan dat hij voor een derde termijn zou gaan in wat zijn tegenstanders zagen als
een inbreuk op de grondwet. Immers staat de grondwet slechts voor twee
regeertermijnen toe. Sinds zijn herverkiezing zijn honderden Burundesen gedood
in botsingen met veiligheidstroepen en een half miljoen zijn naar het
buitenland gevlucht.
Een
referendum in mei 2018 heeft overweldigend wijzigingen goedgekeurd die de duur
van de presidentiële termijnen tot zeven jaar hebben verlengd. Onder de nieuwe
grondwet is Nkurunziza nu in staat om nog twee termijnen te dienen, waardoor
zijn ambtstermijn mogelijk tot 2034
wordt verlengd. De oppositie verwierp de resultaten en de Verenigde Staten zei
dat het proces was ontsierd door intimidatie van de kiezer.
Kameroen - President Paul Biya (86) is de
oudste leider van Afrika's Sub-Sahara. Hij nam het presidentschap over in 1982.
De nationale vergadering keurde in april 2008 een constitutioneel wetsontwerp
goed, waarbij een presidentiële limiet van twee termijnen werd opgeheven om hem
in staat te stellen zijn heerschappij na 2011 te verlengen. Sindsdien heeft hij
twee verkiezingen gewonnen die volgens oppositiekandidaten frauduleus waren.
Tsjaad-
President Idriss Debyheeft Tsjaad
geregeerd sinds hij aan de macht kwam na een staatsgreep in 1990. Een
referendum uit 2005 heeft een limiet van twee termijnen uit de grondwet
verwijderd. Het parlement heeft in 2018 een nieuwe grondwet goedgekeurd waarin
de limiet van twee termijnen opnieuw wordt ingevoerd, maar deze zal niet met
terugwerkende kracht worden toegepast, wat betekent dat Deby na de volgende
verkiezingen in 2021 twee termijnen zou kunnen dienen, mogelijk tot 2033.
Comoren- President Azali
Assoumani, een voormalige militaire officier greep voor het eerst de macht in
een staatsgreep in 1999. Hij won een referendum in 2018 om de termijnen te
verlengen en een systeem van roterende macht te beëindigen tussen de drie
belangrijkste eilanden van de archipel voor de oostkust van Afrika. De stemming
stond hem toe om nog twee termijnen van vijf jaar aan te zitten. De oppositie wees
het referendum af als illegaal.
Republiek
Congo - President Denis Sassou Nguesso heeft kans
gezien de grondwet in de Republiek Congo in 2015 bij
referendum te wijzigen, met opheffing van de termijn en leeftijdsgrenzen die
hem ervan zouden weerhouden zich opnieuw kandidaat te stellen voor het ambt.
Hij won een nieuwe termijn van vijf jaar bij een verkiezing van 2016, hoewel de
oppositie de uitkomst afwees en beweerde dat er was gefraudeerd. Met
uitzondering van vijf jaren, is hij sinds 1979 aan de macht.
Djibouti- President Ismail Omar Guelleh is sinds 1999 aan de macht. Wetgevers
in Djibouti keurden in 2010 een grondwetswijziging goed die de weg effende voor
een derde termijn voor Guelleh. Hij heeft twee opeenvolgende verkiezingen
gewonnen.
Guinee
- President Alpha Conde's tweede en laatste termijn van vijf jaar loopt af in
2020, maar de 81-jarige leider heeft geweigerd zich uit
te sluiten van nog een termijn. In september vroeg hij
zijn regering om te kijken naar het opstellen van een nieuwe grondwet. Conde
werd voor het eerst gekozen in 2010.
Ivoorkust -
President Alassane Ouattara is sinds 2010 aan de macht. Hij beweert dat de
aanname van een nieuwe grondwet in 2016 hem in staat zou stellen om voor een
derde termijn in de presidentiële race van 2020 te gaan, omdat een nieuwe
grondwet zou betekenen dat de eerste twee termen niet meetelden. Hij heeft nog
niet gezegd of hij zich herkiesbaar zal stellen.
Rwanda -
President Paul Kagame kwam voor het eerst in 2000 aan de macht. In 2015 stemden
Rwandezen om de limiet van twee termijnen in de grondwet te verlengen. Onder de
wijzigingen kon Kagame nog een termijn van zeven jaar en twee termijnen van
vijf jaar zoeken, en mogelijk tot 2034 aan de macht kan blijven.
Kagame, die
in 2017 een derde termijn won, heeft te maken gekregen met toenemende kritiek
op wat volgens mensenrechtengroepen wijdverbreide schendingen, een muilkorf van
onafhankelijke media en onderdrukking van politieke oppositie zijn. Hij ontkent
wangedrag.
Togo -
President Faure Gnassingbe kan tot 2030 aan de macht blijven. Togo veranderde
zijn grondwet in 2019 om het presidentiële mandaat af te schaffen van twee
termijnen van vijf jaar, ogenschijnlijk als reactie op een oproep tot
beëindiging van een politieke dynastie die begon toen de vader van Gnassingbe
de macht greep in een staatsgreep van 1967. Er
wordt echter geen rekening gehouden met de drie termen die Gnassingbe al heeft
gediend sinds hij in 2005 aan de
macht kwam, waarvan de laatste eindigt in 2020. Gnassingbe zou daarom aan de
macht kunnen blijven tot 2030.
Oeganda -
President Yoweri Museveni regeert Oeganda sinds 1986. Een term-beperkende
clausule die hem zou hebben verhinderd om herverkiezing te zoeken, werd in 2005
uit de grondwet geschrapt. In 2017
stemden de wetgevers om een constitutionele limiet voor de leeftijd van de
presidentskandidaten te verwijderen, waardoor de weg werd vrijgemaakt voor de
75-jarige Museveni om opnieuw deel te nemen aan de verkiezingen in 2021.