De opkomst voor de stemming afgelopen woensdag was duidelijk lager dan bij de laatste verkiezingen in 2014. Volgens de verkiezingscommissie is de opkomst 66% geweest in vergelijking met 73,5% vijf jaar geleden. Ook de belangrijkste oppositiepartij, de Democratische Alliantie (DA), zag haar stemaandeel dalen.

De plaatsvervangend secretaris-generaal van het ANC, Jessie Duarte, zei: "het vertrouwen komt weer terug en we moeten onze fouten corrigeren". Andere ANC-functionarissen hadden al erkend dat de steun voor de partij afnam in vergelijking met vijf jaar geleden.

Voorlopige resultaten op zaterdag toonden dat de regerende partij 57,51% van de parlementaire stemmen voor zich wist te winnen. De DA pakte 20,76% en de linkse Economic Freedom Fighters namen 10,79%, bericht de Independent Electoral Commission op haar website.

De overwinning van het ANC zorgt ervoor dat het genoeg zetels in het parlement krijgt om president Cyril Ramaphosa nog eens vijf jaar in functie te houden, maar hij heeft te weinig kracht om de oppositie te bevechten die tegen zijn hervormingen is om de economie te stimuleren en die hem tegenwerkt.

Het was de slechtste verkiezingsprestatie van de voormalige bevrijdingsbeweging van wijlen Nelson Mandela, die Zuid-Afrika onafgebroken heeft bestuurd sinds de eerste vrije verkiezingen van het land het einde betekenden van de blanke minderheidsregering in 1994. Het ANC had niet eerder minder dan 60% van de stemmen gewonnen in een nationale stemming.

Bij de laatste verkiezingen in 2014 won het ANC 62% van de stemmen, de DA 22% en de EFF 6%. De voorlopige resultaten toonden ook aan dat het ANC een strakke provinciale strijd won in Gauteng, waar Zuid-Afrika's grootste stad en handelscentrum Johannesburg en de administratieve hoofdstad Pretoria zich bevinden, met 50,19% van de stemmen.

Het verliezen van de controle over Gauteng en het moeten vormen van een coalitie daar was een slag voor Ramaphosa, die in 2018 de door schandalen geplaagde Jacob Zuma verving als president.

Hij had geprobeerd om ANC-kiezers opnieuw te engageren wiens enthousiasme voor de partij is uitgehold door de haperende inspanningen om corruptie, hoge werkloosheid en aanhoudende raciale verschillen in huisvesting, diensten en de verdeling van land aan te pakken. Volgens de Wereldbank blijft de economie van Zuid-Afrika één van de meest ongelijke ter wereld.

Het ANC behield de controle over acht van de negen provincies van het land tijdens afzonderlijke verkiezingen die ook op woensdag werden gehouden, waarbij de DA de West-Kaap pakte, de thuishaven van Kaapstad, waar het parlement zetelt.

Analisten hadden gezegd dat een slechte vertoning door het ANC tegenstanders van Ramaphosa zou aanmoedigen en een uitdaging voor zijn leiderschap zou riskeren.

Fikile Mbalula, een voormalig kabinetsminister die de leiding had over de verkiezingscampagne van de partij, zei dat de 10 miljoen stemmen van het ANC het resultaat waren van hard werken door zijn leiderschap. Hij prees  partijleider Ramaphosa dat die een begin had gemaakt met het ongedaan maken van negatieve publieke percepties van het ANC.

"Mensen houden van hem", zei Mbalula. "En van waar we waren, we waren gehavend in termen van ons imago en hij was een vernieuwer voor het ANC."

De 66-jarige president was "zeer veilig" voor interne uitdagingen, zei hij, en voegde eraan toe: "Het ANC is erg sterk in het beschermen van zijn leiderschap. Zelfs als er mensen zijn die hun ding proberen, zullen ze niet slagen. "

Het ANC behaalde in 2004 het beste resultaat uit de parlementaire verkiezingen onder oud-president Thabo Mbeki, toen het 69 procent van de stemmen won. Maar de steun viel onder Zuma terug en de partij verloor de controle over grote steden zoals de commerciële hoofdstad Johannesburg bij lokale gemeenteraadsverkiezingen in 2016.

Verkiezingsfunctionarissen zeiden dat de stemming woensdag over het algemeen soepel verliep, met geïsoleerde verstoringen als gevolg van slecht weer, stroomuitval of gemeenschapsprotesten.

Maar 27 kleinere partijen van 48 die in totaal meededen, stuurden vrijdag een brief naar de verkiezingscommissie via een advocatenkantoor, waarin onregelmatigheden bij de stemming en dreigende juridische stappen werden aangevoerd.

De Kiescommissie zei dat zij zich zou verzetten tegen elke juridische actie gericht op bemoeienis met het verloop van verkiezingen en afronding en bekendmaking van resultaten.