Minstens een derde van kanker is te voorkomen

Meer dan een derde van de gevallen van kanker kan worden voorkomen. Nog eens een derde kan worden genezen als de ziekte vroeg wordt ontdekt en op de juiste manier wordt behandeld. Door strategieën voor preventie, vroege detectie en behandeling toe te passen, kunnen jaarlijks tot 3,7 miljoen levens worden gered, zegt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Wereldwijd is longkanker de belangrijkste oorzaak van kankersterfte onder mannen (28%), gevolgd door prostaatkanker (10%) en colon- en rectumkanker (8%). Ook bij vrouwen staat longkanker met 26% genoteerd als de belangrijkste dodelijke kankersoort, gevolgd door borstkanker (15%), en colon- en rectumkanker (9%).

Uit cijfers van 2012 blijkt dat maar liefst 79.347 personen in de Caribische regio aan kanker zijn overleden. Op de eerste plaats staat prostaatkanker (20%), terwijl borstkanker en longkanker de tweede plek bezetten met elk 11%. In Suriname staat kanker op de derde plaats van belangrijkste doodsoorzaken. Van alle sterfgevallen is ruim 12% het gevolg van deze ziekte. Statistieken van het Bureau Openbare Gezondheidszorg (BOG) geven aan dat kanker de vierde belangrijkste doodsoorzaak is in de leeftijdsgroep 15 – 44 jaar.

Elk jaar wordt op 4 februari Wereld Kankerdag herdacht. Deze bewustmakingsdag heeft tot doel jaarlijks miljoenen vermijdbare sterfgevallen te voorkomen door middel van voorlichting en bewustwording, maar wil ook regeringen en individuen over de hele wereld stimuleren om actie te ondernemen. Het thema I Am and I Will geldt voor de periode 2019 – 2021 en is een krachtige call-to-action die aandringt op persoonlijke betrokkenheid en de kracht van individuele actie, teneinde de toekomst positief te beïnvloeden.

Wat is kanker?
Kankercellen sterven niet op het natuurlijke punt in de levenscyclus van een cel. Kanker is een brede term. Deze beschrijft de ziekte die ontstaat wanneer cellulaire veranderingen de ongecontroleerde groei en verdeling van cellen veroorzaken. Sommige soorten kanker veroorzaken een snelle celgroei, terwijl andere ervoor zorgen dat cellen groeien en zich in een langzamer tempo delen. Bepaalde vormen van kanker resulteren in zichtbare gezwellen genaamd tumoren, terwijl anderen, zoals leukemie, dat niet doen.

De meeste cellen van het lichaam hebben specifieke functies en een vaste levensduur. Hoewel het misschien niet goed klinkt, is celdood onderdeel van een natuurlijk en heilzaam fenomeen, dat apoptose wordt genoemd. Een cel krijgt instructies om te sterven, zodat het lichaam het kan vervangen door een nieuwere cel die beter functioneert. Kankercellen missen de componenten die hen opdragen te stoppen met delen en te sterven.

Als gevolg daarvan hopen ze zich op in het lichaam, met behulp van zuurstof en voedingsstoffen die gewoonlijk andere cellen zouden voeden. Kankercellen kunnen tumoren vormen, het immuunsysteem verstoren en andere veranderingen veroorzaken die voorkomen dat het lichaam regelmatig functioneert. Kankercellen kunnen in één gebied voorkomen en vervolgens via de lymfeklieren worden verspreid. Dit zijn clusters van immuuncellen die zich door het hele lichaam bevinden.

Voorkombare en niet-voorkombare oorzaken
Er zijn veel oorzaken van kanker, en sommige zijn te voorkomen. In de Verenigde Staten sterven bijvoorbeeld jaarlijks meer dan 480.000 mensen aan het roken van sigaretten, volgens gegevens die in 2014 zijn gemeld. Naast roken zijn zwaar alcoholgebruik, overtollig lichaamsgewicht (overgewicht), lichamelijke inactiviteit (te weinig beweging) en slechte voeding, belangrijke risicofactoren voor kanker: Andere oorzaken van kanker zijn niet te voorkomen.

Momenteel is de leeftijd de belangrijkste niet te voorkomen risicofactor. Volgens de American Cancer Society diagnosticeren artsen in de Verenigde Staten 87 procent van de gevallen van kanker bij mensen van 50 jaar of ouder. Genetische factoren kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van kanker. De genetische code van een persoon vertelt zijn cellen wanneer ze moeten delen en vervallen. Veranderingen in de genen kunnen leiden tot foutieve instructies en kanker kan het gevolg zijn.

Genen beïnvloeden ook de productie van eiwitten door de cellen en eiwitten dragen veel van de instructies voor cellulaire groei en deling. Sommige genen veranderen eiwitten die meestal beschadigde cellen repareren. Dit kan kanker veroorzaken. Als een ouder deze genen heeft, kunnen ze de gewijzigde instructies doorgeven aan hun nakomelingen. Sommige genetische veranderingen vinden plaats na de geboorte. Factoren zoals roken en blootstelling aan de zon kunnen het risico verhogen.

Andere veranderingen die kunnen leiden tot kanker vinden plaats in de chemische signalen die bepalen hoe het lichaam specifieke genen uitzet of 'uitdrukt'. Ten slotte kan een persoon een aanleg voor een type kanker erven. Een arts kan hiernaar verwijzen als hebbende een erfelijk kankersyndroom. Overgeërfde genetische mutaties dragen aanzienlijk bij aan de ontwikkeling van 5-10 procent van de gevallen van kanker.