Brazilië: Dreiging grotere milieuschade door dambreuk

Een stortvloed van modderig mijnafval die een dambreuk in het zuidoosten van Brazilië heeft ontketend, gaat nu met hoge concentraties ijzeroxide naar een kleine rivier. De ramp waarbij een residudam is ingestort in de zuidoostelijke stad Brumadinho, heeft minstens 84 mensen gedood, terwijl zo’n 300 nog worden vermist. De modderstroom dreigt nu een veel grotere rivier te verontreinigen die drinkwater levert aan gemeenschappen in vijf van de 26 deelstaten van het land.

Het modderige afval heeft het normaal groenige water van de Parapoeba rivier die ongeveer 18 km stroomafwaarts van de zuidoostelijke stad Brumadhinho waar de dam is ingestort, bruin gekleurd. De Parapoeba mondt uit in de veel grotere rivier de São Francisco, die drink- en irrigatiewater levert aan honderden gemeenten en grotere steden zoals Petrolina in de deelstaat Pernambuco, 1.400 km van Brumadhino in de deelstaat Minas Gerais. In een Pataxco Ha-ha-hae inheemse gemeenschap nabij de Paraopeba rivier, waren dinsdag dode vissen en afval, waaronder plastic sandalen, zichtbaar langs de oevers.

Het dorpshoofd zei dinsdag dat Braziliaanse milieuagenten zijn gemeenschap waarschuwden om te stoppen met vissen, met baden in de rivier en het gebruiken van rivierwater voor de planten die ze verbouwen als voedsel. "We gebruikten de rivier om te baden, om te vissen, om onze planten water te geven en nu kunnen we dat allemaal niet doen," zei dorpshoofd Hayo, die slechts één naam gebruikt. "We kunnen onze planten zelfs geen water geven, omdat ze zeggen dat het de grond beschadigt."

Gevaar gemeenschappen
Terwijl rouwende familieleden hun geliefden begraven en hulpwerkers blijven zoeken naar de 276 vermisten, proberen Braziliaanse autoriteiten en bedrijven die betrokken zijn bij rivierwaterbeheer erachter te komen hoe de verontreiniging kan worden voorkomen.

Hun belangrijkste focus is de hydro-elektrische dam en het plantcomplex Retiro Baixo op ongeveer 300 km van Brumadinho. Ambtenaren en milieuactivisten hopen dat de stuwmeren van de dam kunnen worden gebruikt om de modder te isoleren zodat deze kan worden schoongemaakt voordat het water wordt vrijgegeven om verder stroomafwaarts naar de rivier de Sao Francisco te stromen.

"Veel gemeenschappen en steden in verschillende deelstaten zijn afhankelijk van die rivier om te leven," vertelde Carlos Rittl, een directeur van de non-profitorganisatie van het Braziliaanse klimaatobservatorium aan persbureau AP.

De "golf" van modderig water en afval zal de dam naar verwachting tussen 5 februari en 10 februari bereiken zegt het National Water Agency van Brazilië. Onderzoekers van de Geological Survey of Brazil monitoren de snelheid van het mijnafval. De periode dat het modderig water de dam zal bereiken kan, zou kunnen veranderen.

Het vervuilde water kwam vrijdag los toen een dam die ijzerertsafval voor het grote Braziliaanse mijnbedrijf Vale SA opsloeg, doorbrak. Ambtenaren waarschuwden dinsdag dat het dodental aanzienlijk zou stijgen, want niemand werd sinds zaterdag levend gered.

Vale zei in een verklaring dat het manieren probeerde te vinden om de verspreiding in te dammen en plande om een weefselbarrière te installeren om restdeeltjes vast te houden waar de rivier de stad Para de Minas bereikt, ongeveer 40 km van Brumadinho. Het bedrijf kan ook dijken bouwen in de buurt van de Brumadinho-mijn om te voorkomen dat het sediment zich verplaatst.

Enorme inspanning
Onder degenen die werden ingehuurd om te proberen het afval op zijn plaats te houden, waren experts die het bedrijf hielpen toen een dam in een andere ijzerertsmijn die de gezamenlijke eigendom was van Vale en BHP Billiton in 2015 doorbrak en 19 mensen doodde.

Rivieren die zijn verontreinigd door mijnafval, die grote hoeveelheden fijne deeltjes ijzererts of andere zware metalen bevatten, kunnen jaren of tientallen jaren vervuild raken, zei Joao Paulo Machado Torres, een professor die aan het hoofd staat van het Environmental Biophysics-programma aan de Federal University of Rio de Janeiro.
Hij bemonsterde het water uit de rivier dat besmet was door de dambreuk van Vale in 2015, waardoor 250.000 mensen geen water meer kregen en duizenden vissen werden gedood. Er zijn nog steeds inspanningen aan de gang om de milieuschade van die ramp op te ruimen. Torres zei dat het herstellen van ecologische schade door dambreuk van vrijdag 'een enorme inspanning zal kosten om elke vorm van leven van de omgeving terug te brengen'.