Column: De komedie van de NPS

De Nederlandse Programma Stichting (NPS) is bezig om o.a. in Suriname opnames te maken voor een vijfdelige televisie-serie over de slavernij. De serie wordt in het najaar van 2011 uitgezonden. “Na de succesvolle geschiedenisreeks De Oorlog nu aandacht voor het meest verzwegen onderdeel van de vaderlandse geschiedenis: het Nederlandse aandeel in de internationale slavernij,” schrijven de makers in een persbericht.

De Oorlog werd in 2009 uitgezonden en gepresenteerd door Rob Trip. Trip is een serieuze journalist en tweevoudige winnaar van de Marconi Awards, een vakprijs radioprogamma-makers. Trip gaf de serie de aureool mee van een serieuze documentaire waarin de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog met een gevoel van autoriteit wordt verteld. De eerste vraag die bij je opkomt is ”welke serieuze vakjournalist of programmamaker (in Nederland, Suriname of de Antillen) zou het beladen verhaal van slavernij kunnen vertellen?” Het antwoord van de NPS is heel humoristisch: Surinaamse stand-up comedian Roué Verveer en de Nederlandse actrice Daphne Bunskoek. Dat is nog eens serieus. En dat zullen we weten ook.

Het persbericht: “De rol van stand-up comedian Roué Verveer is een persoonlijke. In zijn moederland Suriname zoekt hij naar sporen van zijn familieverleden. Via archieven, vergeelde documenten, oude koffie-, en suikerplantages, en zelfs DNA-onderzoek komt hij uiteindelijk oog in oog te staan met verre verwanten op een plek die ergens in Afrika zal liggen.” Verveer was vorige week zaterdag op Radio Mart in Amsterdam om zijn verhaal te vertellen. Daarin verkondigde hij de stelling dat het allemaal wel meeviel met slavernij op de plantages in Suriname. Het ergste was niet de plantage, maar de transatlantische overtocht en de situatie op het slavenschip. Slavernij in de kolonie was wel erg, maar niet zo erg als de overtocht.

Dit is een echte grappenmaker, dacht ik bij mezelf. Verveer kent de feiten niet. De hel van het slavenschip was niets vergeleken bij de hel van de plantage. De hel op de plantages was gebouwd op een systeem van wetten, meedogenloze straffen, vernederingen en geestelijke misvormingen. De overtocht van Afrika naar het Caribisch gebied duurde slechts enkele weken. In die tijd kon een soortgelijk systeem niet opgebouwd worden. De hel van de plantage duurde een heel leven! In de boekhouding van de plantage werd dit leven in 20 jaar afgeschreven!
Verveer sprak lyrisch over zijn ervaring in de jungle van Suriname waar hij de bossen open kapte en: voila! Daar zag hij een echte plantage en zowaar een suikermolen. Wat geweldig dat die blanke ondernemers zo ver het bos ingingen om een bedrijf op te zetten, riep Verveer. Ze hebben wel 5 km door de bossen geploegd. De komiek zag de humor van zijn eigen statement niet in. Die zou hij misschien zien bij beelden van een Jood met een keppeltje, die op zoek is naar de werkkampen waar zijn voorouders hebben gezeten en bij het zien van de spoorbanen uitroept: wat geweldig dat die spoorbanen tot in een godvergeten plaats in Polen zijn aangelegd!

Het persbericht over Daphne Bunskoek: Zij “gaat het grote historische verhaal na van de miljoenen mensen die in de loop der tijd werden gekocht en verhandeld. Ze spreekt nazaten en deskundigen en bezoekt plekken waar de sporen van ons Nederlands slavernijverleden nog volop te vinden zijn: van Middelburg tot Amsterdam, van Curaçao en Suriname tot Brazilië en de slavenkust van Afrika. Daphne en Roué samen vertellen het volledige verhaal van de slavernij.”

Er zijn twee stromingen in de geschiedschrijving van het Nederlands koloniale verleden. De visie van leidende Nederlandse historici en hun volgelingen is dat het allemaal wel meeviel met slavernij en kolonialisme. Deze stroming staat onder leiding van professoren als Oostindie, Van Stipriaan en de uitgesproken racist Pieter Emmer. De laatste schrijft dat zwarte mensen het brandmerken op hun lichaam zagen als bewijs dat hun meester van ze hield en geen idee hadden wat vrijheid is. Intussen leven we in de 21ste eeuw waar anti-koloniale historici een radicaal ander beeld hebben gevonden in de archieven. Dat beeld is nu erkend in het besluit van de Verenigde Naties in 2001 om slavernij en kolonialisme te bestempelen als een misdaad tegen de menselijkheid, net als de Joodse holocaust. Die stroming is in de Surinaamse geschiedschrijving te vinden in de werken van o.a. Humphrey Lamur, Waldo Heilbron, Glenn Willemsen, Armand Zunder, Radjinder Bhagwanbali, Frank Dragtenstein, Martin Schalkwijk en mijn persoon.

Waar in Nederland bekrompenheid en ontkenning van het koloniale verleden als een misdaad tegen de menselijkheid nog dominant is, wordt in de internationale academische wereld die ontkenning als een belachelijk overblijfsel van het kolonialisme beschouwd. Eén belangrijk verschil tussen de twee stromingen is de manier waarop ze de geschiedschrijving benaderen. De kolonialen beginnen met de vraag: Hoe? Hoe was slavernij en kolonialisme? Ze beschrijven meer dan dat ze verklaren. Hun verhalen zijn in de lijn van: eerst waren er Indianen, en toen kwamen er Europeanen, en toen kwamen er slaven, en toen kwamen er Chinezen, Hindostanen en Javanen, en toen en toen en toen, bigi bere njan pampoen. In die beschrijvingen worden vervolgens allerlei niet onderbouwde waardeoordelen gegeven: “de Nederlanders hadden het beste voor met de Surinamers” of “het viel allemaal wel mee met slavernij”.

De antikolonialen beginnen met de vraag: Waarom? Waarom zijn de Europeanen naar Suriname gekomen? Waarom hebben Europeanen slavernij als systeem opgezet en waarom hebben diezelfde Europeanen dat systeem weer afgeschaft? Waarom zou een zwarte mens zijn hele leven lang gratis willen werken voor een racistisch blanke man die hem tegen zijn wil en onder dwang naar Suriname heeft gebracht, hem continue vernedert en met minachting behandelt? Waarom stonden er in Amsterdam talloze suikerfabrieken terwijl daar geen stengel suikerriet groeit? Daphne Bunskoek is een aardige meid die bekend is geworden als huis-tuin-en-keuken presentatrice en een comedyserie over drie meisjes in een ziekenhuis.

De serie draait rond hun diverse one-night-stands en relaties met mannen. Het persbericht vertelt dat ze de volgende vragen gaat stellen in de serie: ”Hoe rechtvaardigde een godvrezend land als Nederland haar aandeel in de slavenhandel? Hoe zwaar was het werk op de plantages? Waarom hebben Surinamers en Antillianen een verhoogd risico op hoge bloeddruk? Wie pleegde de grootste massamoord in de Nederlandse geschiedenis?” De enige “waarom-vraag” in dit lijstje over slavernijgeschiedenis is: “Waarom hebben Surinamers en Antillianen een verhoogd risico op hoge bloeddruk? ” Veel verder komen ze niet. Het past wel in de komische formule van de NPS.

De serie wordt in september uitgezonden. Dat wordt lachen, gieren en brullen.

Sandew Hira