Brazilië: Lula moet gevangenisstraf beginnen

De ex-president van Brazilië, Luiz Inácio Lula da Silva, moet de gevangenis in, terwijl hij in beroep gaat tegen een veroordeling voor omkoperij. Het Hooggerechtshof heeft daartoe geoordeeld.

Lula wordt geconfronteerd met een gevangenisstraf van 12 jaar op beschuldigingen van het aannemen van steekpenningen. Hij had echter gevraagd om op vrije voeten te blijven tijdens zijn beroep. Lula beweert dat de beschuldigingen politiek gemotiveerd zijn en zijn opgeworpen om te voorkomen dat hij in oktober deelneemt aan de presidentsverkiezingen. Hij heeft een leidende rol in opiniepeilingen. Zijn Arbeiderspartij zei dat de uitspraak een "tragische dag is voor de democratie en Brazilië".

De rechters van het Hooggerechtshof hebben met zes tegen vijf na een marathonsessie gestemd voor zijn gevangenneming. De sessie is vanochtend beëindigd. Lula bekeek de uitspraak bij de Unie van Metaalwerkers, waar zijn supporters een vrolijk concert hielden. De 72-jarige voormalige president zal waarschijnlijk vrij blijven tot het papierwerk voor zijn arrestatie is voltooid. Lula diende als president tussen 2003 en 2011. Ondanks zijn leiding in de peilingen blijft hij een splijtzwam.

Zo’n 20.000 mensen hebben dinsdag in São Paulo geprotesteerd en eisten zijn onmiddellijke gevangenschap, terwijl zijn aanhangers zich ook in grote aantallen in een rivaliserende demonstratie verzamelden.

Tot voor kort mochten beklaagden in Brazilië vrij blijven totdat hun laatste beroep was uitgeput. Het Hooggerechtshof overweegt echter een uitspraak uit 2016 van een lagere rechtbank, waarin beklaagden na een mislukte eerste beroep naar de gevangenis kunnen worden gestuurd.

Lula verloor zijn eerste beroep in januari, toen het hof van beroep niet alleen zijn veroordeling handhaafde, maar ook de straf verhoogde van negen en een half jaar naar twaalf. De beschuldigingen kwamen voort uit een anti-corruptieonderzoek dat bekend staat als Operatie Car Wash, waarbij toppolitici van verschillende partijen betrokken zijn.

Lula als president
Lula was als voormalige metaalbewerker en vakbondsactivist de eerste linkse leider die in bijna een halve eeuw het presidentschap in Brazilië won. Tijdens zijn presidentschap beleefde Brazilië de langste periode van economische groei in drie decennia, waardoor zijn regering royaal kon spenderen aan sociale programma's.

Tientallen miljoenen mensen werden uit de armoede gehaald dankzij de initiatieven van zijn regering. Hij heeft twee opeenvolgende termijnen gediend (de maximaal toegestane hoeveelheid in Brazilië) en eindigde met record populariteitsbeoordelingen.

Nadat Lula was afgetreden in 2014 begonnen officieren van justitie met het onderzoeken van beschuldigingen dat leidinggevenden van het staatsoliemaatschappij Petrobras steekpenningen hadden aanvaard in ruil voor het toekennen van contracten aan bouwbedrijven. Het onderzoek – bekend als Operatie Car Wash - onthulde een enorm web van corruptie waarbij politici van het hoogste niveau betrokken waren bij een breed spectrum van partijen die smeergeld aannamen.

Lula zelf werd veroordeeld voor het ontvangen van een gerenoveerd appartement aan het strand ter waarde van ongeveer 3,7 miljoen reais (US$ 1,1 miljoen) als steekpenning door ingenieursbureau OAS. De verdediging zegt dat nooit is bewezen dat Lula de eigenaar is het appartement en dat zijn veroordeling grotendeels berust op het woord van de voormalige voorzitter van OAS, die zelf is veroordeeld voor corruptie.

Lula heeft de strijd tegen zijn veroordeling en gevangenisstraf beschreven als een voortzetting van zijn strijd tegen de militaire heerschappij van Brazilië, die in 1985 ten einde liep. "Ik accepteerde de militaire dictatuur niet en ik accepteer deze dictatuur van de openbare aanklagers niet", vertelde hij maandag op een bijeenkomst van aanhangers.

Verwacht wordt dat de rechter die verantwoordelijk is voor Operatie Car Wash, Sergio Moro, binnen enkele dagen een bevel uitvaardigt voor de arrestatie van Lula. Maar dit betekent niet noodzakelijk dat voor Lula 12 jaar naar de gevangenis zal gaan. Zijn kansen om beroep aan te tekenen, zijn nog niet uitgeput. Er zijn twee hogere rechtbanken waartoe hij zich nog steeds kan wenden, de Superior Court en de Supreme Court. De laatste heeft pas beslist over de vraag of hij naar de gevangenis moet gaan in afwachting van verdere beroepen. Het heeft zich nog niet uitgesproken over het inhoudelijke van de zaak zelf. Geen van die rechtbanken zou opnieuw onderzoeken of Lula zich schuldig had gemaakt aan corruptie. Ze zouden onderzoeken of juridische procedures correct werden gevolgd en of zijn grondwettelijke rechten werden geschonden.

Dit proces kan maanden of zelfs jaren duren. Als één van beide rechtbanken in het voordeel van Lula beslist, zal zijn veroordeling nietig worden verklaard en zal hij vrijgelaten worden.

Verkiezingen
Volgens de Braziliaanse wet van 2010, "schone lei wet", kan iemand die veroordeeld is voor een misdaad die in hoger beroep wordt bevestigd, voor minstens acht jaar niet deelnemen aan de verkiezingsrace. Die wet zou Lula kunnen uitsluiten om in oktober opnieuw voor het presidentschap te gaan. Er zijn echter eerder uitzonderingen op de wet gemaakt.

De beslissing of Lula als presidentskandidaat kan deelnemen, berust bij het Superior Electoral Court (TSE). HetTSE zal niet beslissen of Lula kan deelnemen of niet totdat hij zich als kandidaat heeft geregistreerd. Lula heeft tot 15 augustus om dit te doen.