Anti-apartheidsstrijder Winnie Mandela is niet meer

De Zuid-Afrikaanse anti-apartheidscampagnevoerder en voormalige first lady Winnie Madikizela-Mandela is op 81-jarige leeftijd overleden. Zij en haar ex-echtgenoot Nelson Mandela (overleden in december 2013), die beiden gevangen waren gezet, waren een symbool voor de anti-apartheidsstrijd van het land gedurende drie decennia.

In latere jaren werd haar reputatie echter legaal en politiek aangetast. Rouwenden en politieke figuren stroomden naar haar huis in Soweto in Johannesburg, nadat het nieuws over haar dood bekend werd.

De woordvoerder van de familie, Victor Dlamini, bevestigde eerder vandaag dat Winnie Mandela 'in de vroege uren van maandagmiddag vredig was heengegaan, omringd door haar familie en geliefden. Winnie was sinds het begin van dit jaar in en uit het ziekenhuis gegaan wegens langdurige ziekte.

Madikizela-Mandela werd in 1936 in de Oost-Kaap geboren - toen nog Transkei genoemd. Ze was een opgeleide maatschappelijk werkster toen ze haar toekomstige echtgenoot in de jaren vijftig ontmoette. Ze hebben samen twee dochters. Winnie en Mandela waren in totaal 38 jaar getrouwd, hoewel ze gedurende bijna drie decennia van die tijd gescheiden waren door de lange gevangenisstraf van Mandela.

Het was Winnie die zijn stokje overnam nadat hij voor het leven gevangen was gezet en een internationaal symbool werd van verzet tegen apartheid. Ook zij werd gevangen gezet voor haar rol in de strijd voor gerechtigheid en gelijkheid. Haar aanhangers noemden haar liefkozend ‘Moeder van de natie’.

In een televisietoespraak noemde president Cyril Ramaphosa - die Winnie eerder dit jaar prees - haar een "stem van verzet" tegen het blanke minderheidsregime. "In het licht van uitbuiting was ze een voorvechter van gerechtigheid en gelijkheid", zei hij vandaag. "Zij was als een blijvend symbool van het verlangen van onze mensen om vrij te zijn".

De gepensioneerde aartsbisschop en Nobelprijswinnaar Desmond Tutu zei dat zij een 'bepalend symbool was van de strijd tegen apartheid'. Hij voegde eraan toe: "Haar moedige opstandigheid was diep inspirerend voor mij, en voor generaties activisten."
De voorzitter van het Afrikaans Nationaal Congres (ANC), Gwede Mantashe, zei: "Met het vertrek van Mama Winnie, hebben we één van de weinige die nog over waren van onze betrouwbare politici en iconen, verloren. Zij was één van degenen die ons zou vertellen wat er precies verkeerd en juist was, en we zullen die begeleiding missen."

Winnie was echter al decennialang in schandalen verwikkeld. Ze werd beschuldigd van het leiden van een virtueel terreurregime in delen van Soweto door andere leden van het ANC aan het eind van de jaren tachtig. Ze zou de praktijk van 'halsbranden' hebben ondersteunen. Bij ‘halsbranden’ worden brandende banden rond de nek van verdachte informanten gezet.

Ze werd ook schuldig bevonden aan kidnapping en veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf wegens haar betrokkenheid bij de dood van de 14-jarige dorpsmilitant Stompie Seipei. Ze heeft de beschuldiging altijd ontkend. Haar straf voor haar aandeel in de dood van de tiener werd gereduceerd tot een boete.

Mandela, die haar bijstond tijdens alle beschuldigingen, werd uiteindelijk in februari 1990 uit de gevangenis vrijgelaten. Maar twee jaar later stortte hun huwelijk in. Het echtpaar is in 1996 gescheiden, maar Winnie heeft zijn achternaam behouden en heeft banden met hem onderhouden. Ze bleef betrokken bij de politiek, maar was opnieuw in controverse verwikkeld toen ze in 2003 werd veroordeeld voor fraude.