Het Saamaka traditioneel leiderschap anno 2018

Na een relatief rustige periode is de strijd om het Gaama-schap onder Saamaka weer aan het oplaaien. Via de media is het droevige bericht verschenen dat 13 van de 15 hoofdkapiteins van de Saamaka een brief met een oplossingsvoorstel hebben gestuurd aan de president, na een vergadering met de districtscommissaris van Boven-Suriname.

Terwijl de DC aangaf het voorstel eerst met de president te willen bespreken, gaven twee van de dertien hoofdkapiteins totaal tegenstrijdige verklaringen af. De ene hoofdkapitein zegt dat aan de president is gevraagd om te besluiten wie de volgende Gaama wordt. De andere hoofdkapitein echter zegt dat niet alles aan de president overgelaten zal worden.

Ik vraag mij in gemoede af of er werkelijk een unaniem besluit is genomen conform het consensusmodel, welke kenmerkend is voor de traditionele kuutu.
Indien het oplossingsmodel welke de 13 hoofdkapiteins hebben aangedragen, werkelijk inhoudt dat de president moet beslissen wie de volgende Gaama van de Saamaka mag worden, dan zal dit gebeuren een grote historische blunder zijn. Het benoemen van de hoogste traditionele leider van de bosneger is een prerogatief van de betreffende stam. Invloed van buiten af, is grove inbreuk op de autonomie van het traditioneel bestuur.

Dat dertien hoofdkapiteins unaniem hebben besloten om de beslissingsbevoegdheid voor het benoemen van hun opperhoofd te leggen in handen van een politiek instituut, markeert weer een dieptepunt in het bestaan van het traditioneel gezag. Deze hoofdkapiteins hebben zichzelf een brevet van ongeschiktheid gegeven.
Er zijn per lot van rekening nog andere gezagsdragers van zowel de Inheemse als tribale volken wiens hulp ingeroepen kon worden nu blijkt dat zijzelf niet uit kunnen komen.

De geschiedenis herhaalt zich
Op 15 februari 1835 had zich een soortgelijke ontwikkeling plaatsgevonden. Saamaka gezagsdragers hadden ook een bijeenkomst met een gouvernement delegatie te post Gelderland over een Gaama.
De kapiteins hadden tijdens die bijeenkomst besloten dat Gaama Gbosuma van de nasi-lo moest worden afgezet. Binnen een dag en wel op 16 februari 1835 werd Gbosuma ontheven en direct opgevolgd door Wetiwojo van de matjaw-lo.
Na de beëdiging van Gaama Wetiwojo in de stad, voltrok zich een incident ,waarbij een lid van de matjaw –lo genaamd Bungu, een ander lid van de Nasi-lo, Adam, per ongeluk doodde.

De mening verschillen rond dit incident alsook omtrent de afzetting van Gbosuma, die een jaar later, 1836, overleed. Dit resulteerde in twee wraakgeesten, kunu, waaronder de Gbosuma-kunu, die de matjaw-lo in een afhankelijke positie plaatste ten opzichte van de Nasi-lo en daarmee ook het door de matjaw-lo verworven gaama-schap ondermijnde.
Tot op heden moet elk nieuw Saamaka Gaama zich tot de Nasi-lo wenden ter rituele verzoening van de Gbosuma-kunu.

De strijd tussen diverse groepen om het gaama-schap is dus geen nieuw fenomeen. Reeds in 1762 heeft een zekere Saamaka heer Uwii, die tijdelijk bij de Ndyuka vertoefde en de vredesonderhandeling tussen de Ndyuka en het gouvernement had meegemaakt, bemiddeld dat er een wapenstilstand kwam tussen de Saamaka en de het gouvernement.
Op dat moment had Dabi zijn vader Dabitata Ajako opgevolgd als Gaama fu matu (opperhoofd in het bos). De onderhandelingen voor het vredesverdrag werden echter geleid door Abini van de matjaw-lo. Na het sluiten van het vredesverdrag op 19 september 1762 werd Abini erkend als Gaama (grootopperhoofd) door de overheid, terwijl Dabi nog in leven was.

Nu 256 jaren later wordt er nog steeds strijd gevoerd om het Gaama-schap. Niet twee personen, maar zelfs drie groeperingen binnen de stam claimen de Gaama. De basis voor dit conflict ligt in het feit dat er geen wettelijke bepalingen zijn die het traditioneel bestuurssysteem reguleert.
Het is nu hoog tijd dat de Staat Suriname haar verantwoordelijkheid neemt en de broodnodige wettelijke regelingen maakt om het bestaan van Inheemse en Tribale volken in Suriname vast te leggen.

Nu de hoofdkapiteins van de Saamaka hebben aangegeven zelf niet instaat te zijn om met een gepaste oplossing te komen, zou ik willen adviseren om de andere traditionele leiders (Gaama’s en hoofdkapiteins) van de andere vijf tribale stammen te vragen een bindend oplossingsadvies uit te brengen.

Indien deze optie niet lukt dan zal de president het totale Saamaka volk in de gelegenheid moeten stellen om zich uit te spreken door middel van een bindend referendum. Dit lijkt mij de beste democratische manier om deze jarenlange slepende zaak op te lossen.

Mr. S.H.Jabini